Informacje o książce
Autor: Jacques Le Goff
Tłumaczenie: Maria Radożycka-Paoletti
Wydawca: Volumen/Bellona
Rok wydania: 1997
Stron: 338
Wymiary: 24,6 x 17,6 x 2,4 cm
Oprawa: twarda
ISBN: 83-86857-41-2

Recenzja
W różny sposób można pisać o historii. Jedni autorzy skupiają się na historii politycznej, dla innych najważniejsza jest strona ekonomiczno-społeczna opisywanych wydarzeń, jeszcze inni idą w kierunku wąskiej specjalizacji. Książka, o której będzie tym razem, skupia się na sferze umysłowej ludzi, których epoce została poświęcona, czyli średniowieczu. Sam tytuł Świat średniowiecznej wyobraźni z grubsza wyjaśnia o co chodzi.

Co konkretnie składa się na tę sferę wyobrażeń? W ujęciu autora są to:
- Mirabilia, czyli niezwykłości średniowieczne, ich źródła, korzenie, sposoby oddziaływania i funkcje społeczne.
- Sposób postrzegania czasu i przestrzeni, koncepcje czasoprzestrzeni, motyw puszczy-pustyni i typowe dla średniowiecza przeciwstawienie natury i kultury.
- Kształtowanie się koncepcji czyśćca a sposób rozumienia czasu.
- Charakterystyka specyficznych form przekazu, jakimi w średniowieczu były exempla i ich oddziaływania na świadomość społeczną.
- Średniowieczne opowieści o podróżach w zaświaty. Interakcja między kulturą uczoną a ludową i różne sposoby rozumienia tych pojęć.
- Sposób postrzegania ciała ludzkiego w starożytności i w średniowieczu. Problemy seksualności, grzechu pierworodnego, odczuwania przyjemności cielesnych, stosunku duszy i ciała, gestykulacji.
- Literatura a świat wyobraźni: próby analiz romansu rycerskiego i symboliczne znaczenie ubioru i pożywiania w utworach średniowiecznych, obraz miasta i stosunek do niego wyższych grup społecznych, w tym zwłaszcza rycerstwa, rzeczywistość społeczna a ideologia w świetle pewnego exemplum o turniejach.
- Chrześcijaństwo a sny: co przejęto z antycznej onirologii, a co odrzucono, jak ideologia kościelna podchodziła do snów i ich tłumaczenia na przestrzeni wieków średnich.

Książka stanowi zbiór szeregu pomniejszych publikacji autora z różnych okresów jego pracy naukowej, przez to niekiedy luźno ze sobą powiązanych. Poza właściwą tematyką, którą powyżej starałem się krótko streścić, na początku i w zakończeniu Jacques Le Goff porusza dwa bardziej ogólne tematy. Pierwszy to czas trwania średniowiecza, czyli odwieczna dyskusja o tym, od kiedy należałoby liczyć początek tej epoki, i tutaj jego koncepcja, na tle tego co ogólnie przyjęte, wydać się może rewolucyjna: średniowiecze skończyło się tak naprawdę w XVIII-XIX wieku. Do takich wniosków dochodzi on na płaszczyźnie, której poświęcona jest książka, czyli sfery ludzkich wyobrażeń. Drugie z zagadnień pojawia się w formie pytania: czy historia polityczna jest „kręgosłupem” historii? Zdaniem autora, obecnie w naukach historycznych coraz bardziej zdobywa sobie zwolenników pogląd, że tradycyjnie rozumiana historia polityczna nie jest najważniejsza i że w tej formie, w jakiej dotychczas na ogół występowała, wręcz stopniowo jako dziedzina nauki zamiera. Le Goff przytacza na rzecz tego szereg argumentów. Jego zdaniem nadchodzi jednak czas odrodzenia historii politycznej, z tym, że w zupełnie innej formie, w dużym stopniu „przekształconej” przez nauki pokrewne, takie jak niektóre nurty socjologii czy antropologii. Cechą tak rozumianej „nowej” historii politycznej miałaby też być jej daleko posunięta interdyscyplinarność, pozwalająca m.in. w większym stopniu uwzględnić to, w jaki sposób władza polityczna była postrzegana na przestrzeni dziejów przez ludzi poszczególnych epok, w jaki sposób funkcjonowała ich świadomość polityczna, jakie wyobrażenia o władzy na nią się składały.

Książka jako całość poświęcona została zagadnieniom, mentalności, kultury, światowi średniowiecznych wyobrażeń. Jacques Le Goff jest zresztą autorem innej, obszerniejszej pozycji pt. Kultura średniowiecznej Europy, po części nawiązującej do tej tematyki i przyjmującej pod wieloma względami podobne ujęcie historii. Świat średniowiecznej wyobraźni czyta się dobrze, przy czym nosi on cechy typowe dla francuskiej literatury historycznej dotyczącej wieków średnich, m.in. wszelkie wywody są wyjątkowo obficie ilustrowane fragmentami tekstów źródłowych, nieraz także w oryginale. Praca Le Goffa to wartościowa pozycja, pozwalająca od nieco innej strony poznać ową dość odległą od naszych czasów epokę, jaką było średniowiecze. Odległą przede wszystkim mentalnie. Sam autor należy do klasyków francuskiej mediewistyki, tak więc merytorycznie zbytnio zachwalać jego dzieła nie trzeba.

Dla wszystkich, którzy interesują się średniowieczem, książka ta będzie bez wątpienia niezwykle cenną lekturą. Dla pozostałych interesujące mogą być przede wszystkim dwa wspomniane ogólniejsze wątki, nazwijmy je „metodologiczne”, warto bowiem wspomnieć, że wraz z przesunięciem granic końcowych średniowiecza, autor przesuwa również granice końcowe epoki starożytnej. Reasumując, poza miłośnikami średniowiecza, którzy są rzecz jasna głównymi adresatami książki, polecam ją także wszystkim, którzy poszukują trochę głębszego spojrzenia na historię. Niektóre spośród rozdziałów z pewnością ich w tym względzie zadowolą.

Autor: Raleen

Opublikowano 06.01.2009 r.