Zasady rozstawiania dział, czyli użycie artylleryi z Woyskiem w polu (Warszawa 1828)

  • Drukuj

Pełny tytuł: Zasady rozstawiania dział, czyli użycie artylleryi z Woyskiem w polu, z niemieckiego na język oyczysty przez Karola Stolzmana Porucznika Artylleryi przełożone

OGÓLNIE O UŻYCIU ARTYLERII

s. 4:
Ogólnym celem użycia Artylleryi w polu jest: uważając ją jako broń posiłkową poruszenia wojsk, na doniosłość strzału działowego dobrze kierowanym ogniem zasłaniać takowe przeciw nieprzyjacielskim napadom, jeśli nie zabezpieczyć, to przynaymniey je mniey szkodliwemi uczynić, własne na nieprzyjaciela napady silnie wspierać, i przez wynaydywanie słabych stron przeciwnika takowe na opór jaki znaydą silniejszemi uczynić; owo zgoła, o stanowczy we wszystkich okolicznościach skutek postarać się.

s. 5-6: w napadzie (*), ogień nieprzyjacielski na takie naszego stanowiska ściągnąć punkta, które ukrywając przed nieprzyjacielem zamiar istotny, zmuszają go do rozśrodkowania swych strzałów; w obronie, aby ukrywając przed widokiem nieprzyjaciela, słabe stanowiska naszego punkta, zmusić go do uderzenia na mocnieysze, a przynaymniey go na takie naprowadzić, które w pozornem tylko będąc zaniedbaniu, a przez to dogodnemi mu się zdając, znayduią się w stanie, że tak powiem zaczepnej obrony.
*
przypis odsyłający do zamieszczonego na końcu książki słowniczka technicznego polsko-niemiecko-francuskiego. Wszystkie wyrazy pisane w tekście pochyloną czcionką zostały w ten sposób wyszczególnione jako pojęcia pochodzące z tego słowniczka.

O szyku wklęsłym w rozstawianiu artylerii (1)
Szyk wklęsły według autora jest najlepszy z szeregu powodów:
1. Zmusza do rozśrodkowywania przez nieprzyjaciela ognia.
2. Krzyżowy ogień obrońcy umożliwia wzajemne wspieranie się oddziałów.
3. Zabezpiecza środek szyku, bo nieprzyjaciel atakując go naraża się na silny ogień krzyżowy i atak na flanki i tył.
4. Ten sposób ustawienia wojsk dobrze sprawdza się również w ataku, gdyż umożliwia atakującemu
opasywanie nieprzyjaciela.
5. Najbardziej zagrożone są flanki szyku, ich przełamanie grozi szybkim wyjściem przeciwnika na tyły. Zagrożenie flank trzeba niwelować za pomocą umocnień lub odpowiedniego wykorzystania terenu.
6. Przy rozstawianiu szyku wklęsłego należy dbać by linia bojowa nie była zbyt rozległa.
7. Istotne są wysunięte punkty w ramach linii bojowej szyku wklęsłego
tzw. współwklęsłości, osłaniające centrum, jak i skrzydła. Ich zaletą może być także to, że maskują prawdziwe rozstawienie, wprowadzając nieprzyjaciela w błąd co do właściwego kształtu linii bojowej. Maskują zatem nasze zamiary. Przy tworzeniu takiej pozornej linii bojowej należy zadbać o zabezpieczenie odwrotu dla tworzących ją oddziałów.

O maskowaniu pozycji artylerii (1)
s. 10-11:
Obrona widoczna jest zawsze nie pewną, i musi rychley czy późniey napadowi uledz. [...] Trzeba więc w każdem stanowisku woyska, ile możności, widoczney obrony starannie unikać; to jest: trzeba, że tak powiem, klucz po polu i na wszystkie okoliczney mieyscowości strony, trwale w swojej mieć mocy, aby tym sposobem kierunek nieprzyjacielskiego napadu, w każdym razie przez jakąkolwiek przeciwdywersyą przełamać. I to jest to co nazywamy stanowiskiem zaczepnem w odpornem.

O szyku wklęsłym w rozstawianiu artylerii (2)
s. 13-14:
[...] zapewnia nam szyk, który względem nieprzyjaciela łuk wklęsły formuje, i skrzydła swoje w taki ma wzmocnione sposób, że ani opasanemi ani w przedłużeniu swych ramion napadniętemi bydź nie mogą, następujące główne korzyści:
1. Że nieprzyjaciel niełatwo przeciw takiemu szykowi przedsięwziąć coś może bez narażania swych skrzydeł na nasze pociski.
2. Że nieprzyjacielskie strzały z powodu, że napad przeciw wklęsłości czyniony wypukłym być musi, rozlotnemi się staią, kiedy nasz ogień w nieprzyjacielskich hufcach się zlata.
3. Że prawdziwe stanowisko przez tymczasowe rozstawienie zasłoniętem, wewnętrzne woysk poruszenia maskowanemi, a skrzydła tym sposobem bronionemi bydź mogą.
4. Że przeciwnie, obroty nieprzyjacielskie podległemi, a niekiedy nawet naszym zamiarom dogodnemi stać się muszą.
5. Że nakoniec przez wklęsłość, skuteczna obrona nayrychley osiągnioną bydź może, i że wewnątrz tey linii podbitym punktom nayprędszą dać można pomoc.


Wklęsłość szyku jest dla autora podstawową zasadą rozstawiania dział.

O korzyściach terenowych jakie może uzyskać artyleria
s. 16:
Co zaś tycze użycia mieyscowości w zamiarze otrzymania lepszego z dział skutku, wiadomo: iż przeciw woyskom naylepszym stanowiskiem jest to, przed którem się równina lub nieznaczna spadzistość pola rozciąga. Na równym i twardym gruncie dadzą się nietylko strzały odbitkowe z nadzwyczayną użyć korzyścią, ale nawet skutek strzałów kartaczowych, gdy się nieprzyjaciel zbliży, daleko większym i więcey morderczym się staye; ile że takowe tu nierównie daley się odbijają i mnieysza onych liczba w ziemię się wbija. Oprócz tego równe i otwarte pole z tego jeszcze względu dla artyllerzysty jest korzystnem, że na takowem odległość nieprzyjacielskich zastępów z większą dokładnością osądzić, i z większą pewnością swym działom skuteczny nadać może kierunek.

Wzgórza panujące
s. 17:
Ustawienie zaś dział na wzgórzu, które nieznacznym stokiem ku leżącemu przed niem polu spada, nie tylko z tego względu jest naykorzystnieyszem, że nasze strzały dzielniey skutkują, ale i z tego, że pociski nieprzyjacielskie, jeśli bezpośrednio na punkt stanowiska naszych dział nie uderzają, albo do nas nie dochodzą, bo się w ziemię wbijają, albo przez nas przenoszą. W obu tych razach szkodzić nam nie mogą.

O maskowaniu pozycji artylerii (2)
s. 22-23:
Ważnym przy rozstawianiu dział przedmiotem iest wstępywanie takowych na swe stanowiska. Ponieważ usilnem nieprzyjaciela staraniem będzie, siłę, szyk i zamiar nasz dokładnie rozpoznać, przeto mu te jego usiłowania bardzo ułatwiemy, gdy działa nasze przed rozpoczęciem jeszcze walki, na tych ustawimy punktach, z których dla dopięcia naszego zamiaru działać mamy. Zawczesne naszych dział wstąpienie na stanowisko, dostarcza nieprzyjacielowi nie tylko zupełną o liczbie i kalibrze (wagomiarze przyp. tłum.) takowych wiadomość, ale mu nadto daje sposobność poznania naszych zamiarów i przygotowania się na ich dzielne przyjęcie. Lecz też to właśnie jest wbrew naypierwszym sztuki wojennej zasadóm i prowadzi za sobą niezawodne naszych zamiarów zniweczenie, jeżeli tylko z nieprzyjacielem jakożkolwiek przezornym do czynienia mamy.

Pomnożenie nieprzyjacielowi celów i rozśrodkowywanie jego ognia
s. 24-25: "Niemniey ważnym, jak ukrywanie dział przedmiotem jest pomnożenie nieprzyjacielowi jego punktów celu. Sprawia to już sama wklęsłość szyku, i dla tego to nadmienienie zbytecznem się zdawać może; zapobiegając wszakże mylnemu zdaniu, uprzedzić mi tu wypada: że przez pomnożenie punktów, bynaymniey nie rozumiemy rozdzielenia naszych dział, któremi dla tego linię boju uzbroić zamyślamy, aby przeciwnika do odpowiadania pojedynczymi strzałami zmusić; taki ogień nie bardzoby mu dokuczył i owszem samibyśmy na siebie wzgardę jego ściągnęli podając mu zarazem sposobność uderzenia na nas z jakiegokolwiek punktu, z przemagającą siłą.

Pomnożenie zatem punktów celu, do tey nayszczególniey ściąga się przezorności, aby trzymając pewną liczbę lekkich dział w odwodzie, takowe w ciągu walki z szybkością na takie wysuwać punkta, z którychby nieprzyjaciel niespodzianie napadnięty, uwagę swoją podzielić, i część swego ognia od główney rozprawy oderwawszy, na te punkta obrócić był zmuszony. Tym sposobem napad rozśrodkowania strzałów doznaje, a nieprzyjaciel takowy wykonywaiący, do stanu obrony, działający zaś odpornie do odwrotu zmuszonym bywa. Odwody te przez jazdę wspierane, wstępnym tylko bojem działają, i stają się w ręku wodza, ratunku i wybawienia środkiem, przez który on jest w stanie niepomyślny nawet obrót walki na swoją zwrócić korzyść. Że w tym celu szybkie dział przenoszenie koniecznem się staje, i że z tego względu wyższa ruchliwość przewidzianą być powinna, z łatwością widzieć się daje. Użycie więc do powyższego zamiaru Artylleryi konney, nayszczególniey się poleca.


Rozstawianie artylerii względem innych własnych jednostek
s. 25:
Nie należy z resztą dział, ani blisko siebie, ani tak ustawiać, aby dwa lub więcey przedmiotów, jeden za drugim w kierunku nieprzyjacielskich linii strzałów padało. Obu tych błędów pilnie unikać potrzeba, a gdybyśmy postrzegli, że się którego z nich nieprzyjaciel dopuścił, trzeba z tego natychmiast na własną jego szkodę umieć skorzystać.

Zasady rozstawiania dział - podsumowanie
s. 29:
1. Rozstawienie dział w linii wklęsłey;
2. Zaczepne onych ustawienie, nawet w położeniu obronnem;
3. Zajęcie zawad mieyscowych, mogących nieprzyjacielowi do odparcia naszego napadu posłużyć, i użycie takowych do własney obrony;
4. Użycie mieyscowości ku lepszemu dział skutku;
5. Użycie w działaniu zaczepnem nader korzystnych dla naszych woysk, przez nasze linie strzałów uformować się mających nieostrzelanych kątów, i unikanie takowych w działaniu odpornem;
6. Ukrywanie dział i punktów rozstawienia aż do chwili rozpoczęcia ognia;
7. Pomnożenie punktów celu za pomocą wyłącznie do tego przeznaczonych odwodów.
8. Nakoniec przygotowanie komunikacyi do wszelkich poruszeń Artylleryi potrzebnych.

ARTYLERIA W ATAKU

Zasady rozstawiania dział w ogólności
1. Działanie bateriami, a nie pojedynczymi działami.
2. Nie należy zbyt intensywnie koncentrować baterii, by nie zawadzały sobie podczas ruchu i manewrów.
3. Działa nie mogą być ostrzeliwane z boków oraz z tyłu. Należy unikać takich pozycji.
4. Osłanianie dział za pomocą przeszkód terenowych.
5. Maskowanie dział w pierwszej fazie bitwy. Należy dążyć do wprowadzenia nieprzyjaciela w błąd.
6. Trzymanie przeciwnika jak najdłużej na otwartej przestrzeni.
7. Zapewnienie działom asekuracji wojska.
8. Nie należy dział stawiać blisko siebie. Odstępy między nimi powinny wynosić standardowo 15-25 kroków, jednakże należy je też dostosowywać do miejscowego ukształtowania terenu.
9. Należy unikać gór, których podnóża artyleria nie może ostrzelać.
10. Nie należy rozstawiać się na samej krawędzi wzgórz.

O ustawianiu się na flance nieprzyjaciela i rozśrodkowywaniu jego ognia
s. 43:
[...] działa nigdy w linii prostej lub prostopadłej, lecz zawsze w kierunku ukośnym względem nieprzyjaciela ustawiać należy. Cała, że tak powiem, budowa skutecznego rozstawiania artylleryi opiera się na wzajemnej pomocy i obronie. Naypewniey zaś do tego doydziemy, gdy przez właściwy rozkład dział, nieprzyjacielski ogień na wiele punktów celu naprowadzić postaramy się, i gdy takowy tem samem rozśrodkujemy. Tym sposobem otrzymają nasze linie strzałów, same przez się ukośnego i spółśrodkowego kierunku.

O zasłonie przed ogniem wrogiej artylerii
s. 47-48:
Sama już natura rzeczy wymaga, abyśmy [...] jak nayusilniey o ukrycie się przed ogniem nieprzyjaciela starali. Trzeba więc wszystkie małe wzgórza, doliny, gaje i.t.p., trzeba się na kilka przynaymniey stóp w ziemię wkopać.

Wpływ wzgórz i sojuszniczych jednostek nieartyleryjskich
s. 50:
Nigdy na wzgórzach za woyskiem będących nie stawać, ani też prosto przed niem stanowisk nie obierać. W takim położeniu podajemy nieprzyjacielowi podwóyny na jednejże linii cel, i sposobność pozbycia się naraz dwóch zawad. [...]

Oprócz tego w pierwszym przypadku huk z własnych dział, żołnierzy przeraża, ogłusza, a czasami i rani, jeśli strzały nieco spustnemi będą. Kartaczami zaś wcale tu strzelać nie można.

Ustawienie bateryi przed frontem woyska, nie tylko tę za sobą pociąga szkodę, że mnóstwo kul przez działa przenoszonych, w stojące za niemi bataliony uderza i żołnierstwo trwoży, ale nadto tym batalionom w ich obrotach przeszkadza.


Wpływ twardego i miękkiego terenu na efekty ostrzału
s. 51:
Ile możności, stawania na kamienistym gruncie unikać; a natomiast za błotami, dołami i miękkim gruntem stawać, aby przezto doniosłość nieprzyjacielskich strzałów umnieyszać. Na kamienistym gruncie, każda przed nami uderzająca nieprzyjacielska kula podrywanemi kamieniami, jakby kartaczami w działa nasze miota.

Mobilność artylerii w trudnym terenie
s. 53:
Gdzie np. świeżo z orane i jeszcze wilgotne pola, lub mokre łąki przebywać wypadnie, na których zagrzęźnienie staje się nieuchronnem, nigdy działa większego kalibru, prowadzić nie będzie można, dopóki się przez urządzenie mocney wozowey drogi, tym niedogodnościom nie zapobieży. Pominąwszy bowiem trudności, jakich w przebywaniu podobnego gruntu doznać koniecznie musiemy, nayczęściey się zdarzy, iż na przeznaczonem mieyscu za późno staniemy; w czasie zaś niespodzianego odwrotu, z trudnością nam przyidzie razem z woyskiem uchodzić, i nayczęściey przymuszeni będziemy, działa nasze nieprzyjacielowi w ręce oddać.

ARTYLERIA W OBRONIE

Podobnie jak w ataku, podstawowe są zasady wklęsłości szyku i zaczepnego rozstawienia dział, ponadto artylerzysta powinien wiedzieć:
s. 67-68:
a) Jakiey obrony ogólnie biorąc mieyscowość dozwala;
b) Gdzie mają bydź oparte skrzydła; przez jakie naturalne zawady ich oskrzydlenie zabezpieczonem, napad zaś na front onych, utrudzonym bydź może, i czyli, oraz w jaki sposób sztuka naturze dopomódz jest zdolna?
c) Jaki jest rodzay przystępów i rozdołów?
d) Gdzie nieprzyjaciel swe napastnicze kolumny formować, i gdzie takowe rozwijać może;
f) Jakie przystępy opanować należy, aby nieprzyjacielowi podchodzenie utrudnić, i które z nich do pewnego punktu, do którego go dopuścić zamyślamy, wolnemi zostawić można;
g) Które drogi do niespodzianego uderzenia na przeciwnika i do napadnięcia na jego barkę posłużyć nam mogą;
h) Jaki jest rodzay tych dróg - ile się takowych znayduje i jak daleko od siebie są oddalone, czyli jednochwilowemu pochodowi wyprawianych woysk, i w jaki sposób sprzyjają, aby takowe rozwijające się, zaraz sobie ręce podać mogły;
i) Gdzie odwody dział i amunicyi trzymać należy; jakich wewnętrznych komunikacyi użyć powinny, aby każdy napadnięty punkt naykrótszą drogą i bez przeszkody zaraz wesprzeć mogły; jakie im komunikacye w razie niepomyślnych okoliczności, do naylepszego odwrotu posłużyć mogą i.t.d. [...]


Umocnienia i szańce
1. Działa pozycyjne powinny stać na kątach wyskakujących.
2. Nie należy wystawiać na kątach wyskakujących zbyt dużo artylerii (autor podaje szereg powodów). Standardowo na kątach wyskakujących najlepiej umieszczać 1-2 działa.
3. Rozmieszczenie artylerii na szańcach nie powinno być ani zbyt luźne, ani zbyt gęste.
4. Należy przede wszystkim chronić kąty wyskakujące. Najlepiej jeśli udaje się krzyżować ich ogień z ogniem z kątów wklęsłych ew. innych części linii bojowej. Należy się też liczyć z tym, że działa rozmieszczone na kątach wyskakujących, przy większej przewadze i większym naporze przeciwnika zostaną w pierwszej kolejności wyeliminowane z walki.

Amunicja
s. 92:
Nigdy więc amunicyi bądź w napadzie, bądź w obronie razem, lecz w należytych odstępach za, lub przed działami prowadzić należy; tym sposobem, gdy jedna część takowey wystrzelaną lub przez nieprzyjacielski strzał wysadzoną zostanie, zawsze jeszcze pewną jey część i tego samego kalibru na doręczu mięć będziemy [...]

Rozstawianie dział między górami
s. 101:
Według prawidła, trzeba w stanowisku odpornem między górami, takie dla rozstawiania dział obierać punkta, z których kolumny nieprzyjacielskie nayprędzey postrzegać i w podłuż ostrzelać się dadzą, i z których przystępu do rozdołów i bocznych dróg zupełnie wzbronić można. Bez tego za lada okazyą pokonani będziemy.

Łuk rzeki
1. Jeśli atakujący zajmuje pozycję po wklęsłej stronie łuku, zaletą z punktu widzenia obrońcy jest wydłużenie dla atakującego drogi w razie gdyby chciał przerzucać swoje wojska wzdłuż linii bojowej. Obrońca, jeśli przedsięweźmie szybki atak na wybrany punkt, jest w stanie zaskoczyć atakującego.
2. Wady płyną z możliwości ustawienia szyku wklęsłego i osłony ze skrzydeł centrum przeprawy.
3. Ważna jest koncentracja artylerii przy wspieraniu przeprawy.
4. Artyleria, w myśl zasad ogólnych, powinna wstępować na stanowiska stopniowo, na ile się da maskując swoje pozycje.
5. Przy niewielkiej szerokości rzeki przeprawę powinna wspierać piechota.
6. Wysokie brzegi
są korzystne, ale mogą być groźne w przypadku gdy stwarzać będą martwe pola.
7. Mosty
należy ostrzeliwać wzdłuż. Autor zaleca ustawianie dział w odległości 150-200 kroków od mostów, za wykopanym rowem z wodą by zabezpieczyć je od ataku.

Obrona brzegów morskich - walka z okrętami
1. Istotna jest w tym przypadku znajomość linii brzegowej i głębokości wód nadbrzeżnych by oszacować jak blisko wroga flota może podpłynąć do brzegu.
2. Trzeba wiedzieć jakimi kalibrami dział dysponuje przeciwnik i jaki jest ich zasięg, tak by ocenić na ile skutecznie będzie można z lądu odpowiadać.
3. Strzały z lądu zawsze są celniejsze niż z chyboczących się na wodzie okrętów.

s. 121:
Gdy następnie przypuścimy, że się liczba trafiających strzałów tak do siebie ma, jak obszerność trafić się mających przedmiotów, więc działo z batteryi nadbrzeżney 3000 razy w okręt ugodzi, zanim 36 dział z okrętu 972 razy w batteryą trafi; to jest jedno działo z lądu trafia razy 3, kiedy 36 dział z okrętu raz tylko jeden trafia.

Co się tyczy trafności strzałów, z łatwością sobie to wystawimy, iż przez ustawiczne kołysanie okrętu, działa żadnym sposobem tak dokładnie celowane bydź nie mogą, jak na lądzie. Nadto, gdy okręt pod żaglem idzie, natenczas kanonier celu niewidzi, niemoże więc, jak tylko na los szczęścia celować, i musi przy wznoszeniu się i opadaniu bałwanów, chwilę wypalenia z działa, że tak powiem, uczaić.


Autor zaleca:
- branie okrętów w ogień krzyżowy i dobór miejsc rozstawienia dział zależnie od tego.
- sypanie umocnień dla baterii, zabezpieczanie od ostrzału ich boków i tyłu.
- najskuteczniejsze są strzały odbitkowe, na lądzie trzeba się przed nimi zabezpieczyć.
- stanowiska nieznacznie wyższe nad stanowiskami artylerii okrętowej uniemożliwiają tej pierwszej stosowanie strzałów odbitkowych i dają zarazem artylerii nadbrzeżnej znaczną przewagę.

s. 124:
Wiadomo bowiem, że kule armatnie daleko lepiey na wodzie niż na lądzie się odbijają, a odbitki pod kątem 2 do 3 stopni tak mało kuli siły odeymują, że takowa o 300 lub więcey sążni, jeszcze ścianę okrętu, jakkolwiek grubą przebije. Kule 18 i 24 funtowe odbijają się pod kątem 4 lub 5 stopni, mało jeszcze na swey sile tracą.

s. 125: "Gdyby zaś przed batteryami leżące pole, tak równem bydź miało, iżby po niem kule nieprzyjacielskie aż do nich odbitkowo dochodzić mogły, w takim razie trzeba takowe, na kształt tarasu skopać, aby się te kule weń wbijały.


Uwagi końcowe:
- moździerze przy dobrej budowie mogą być zdaniem autora w walkach nadbrzeżnych bardzo skuteczne.
- bardzo skuteczne przeciw okrętom są również rozpalone kule i granaty
odwołanie do bitwy pod Gibraltarem.
- odwody do ataku na wojska, które wylądowały, powinny mieć w swoim składzie artylerię lekką.

OBROTY DZIAŁ I WSPÓŁDZIAŁANIE RODZAJÓW BRONI

Obroty dział

Manewry artylerii w obliczu nieprzyjaciela i wspieranie innych oddziałów
s. 133:
Wozy amunicyjne, za działami prowadzone, postępują na 40 do 50 albo jeszcze więcey kroków za niemi, uważając przy tem aby za każdą parą dział jednego kalibru, jeden tylko wóz amunicyjny na naybliższą odległość, inne zaś o 100 i więcey kroków tak ustawić, aby ile możności od ognia nieprzyjacielskiego zasłonione bydź mogły.

Przy rozwijaniu się w obliczu nieprzyjaciela artyleria powinna, idąc najkrótszą drogą, jak najszybciej zająć stanowiska i związać ogniem wrogą artylerię, starając się rozśrodkować jej ogień.

s. 135-136:
Jeśli nakoniec okoliczności w podobnych przypadkach oddalenia się od woyska nie dozwalają, wypadnie nam aż do chwili w którey woyska do rozwijania się przystąpić mają, w odstępach jego pozostać, lecz natenczas piorunem w prawo i w lewo wybuchnąć należy, i przez żwawy z dział ogień linie strzałów artylleryi przeciwney, od kolumn naszych odwrócić, i tymże przezto potrzebne do rozwinienia przysposobić bespieczeństwo.

s. 136:
Gdy się już kolumny rozwiną i naprzód postępować będą, natenczas artyllerya toż samo czynić powinna, starając się przytem o zajęcie ile bydź może dogodnych dla siebie punktów na 100 do 150 kroków przed woyskiem, aby ztąd przed nadciągnięciem jeszcze takowego ogień swóy kontynuować już mogły. Wyprzedzenie to, tym skutecznieyszym się staje, że często powtarzanem bydź może, tym bowiem sposobem punkt celu dla dział przeciwnych ciągle się zmienia, i takowe do czynienia niepewnych strzałów zniewala. Nigdy wszakże nad wskazaną wyżey odległość od woyska oddalać się nie należy, czyli ogólnie mówiąc, nigdy od woyska na większą oddalać się nie trzeba odległość, jak na taką, w którey jeszcze na jego wsparcie, i na pewność strzałów ręczney broni rachować można.

s. 137-138:
idzie zatem, aby w nacieraniu zawsze mnieyszy, w cofaniu zaś większy kaliber po skrzydłach umieszczać...

Prawdziwe dział użycie
Użycie dział ze względu na wojska, współdziałanie z innymi rodzajami broni.

Kierowanie ogniem
Kluczowe podczas walki artyleryjskiej jest znaczenie kierowania ogniem.
s. 148-149:
Wszystkie prawidła kierunku ognia służyć mające, do następujących odnoszą się zasad:
1ód. Aby działóm ze strony własnych woysk zaufania, a ze strony nieprzyjacielskich poszanowanie z trwogą złączone zjednać.
2re. Zawsze takowym właściwe punkta celu wskazywać.
3cie. Starać się o zrządzenie przeciwnikowi jak naywiększych szkód, aby przezto zamięszanie w jego woysku sprawić;
4te. Siłę ognia działowego zawsze w stopniu okolicznościóm odpowiadającym utrzymywać, i nigdy amunicyi niedostatku niedoznawać.


Znaczenie morale wojsk
s. 149-150:
Ta władza artylleryi: działania w oddaleniu, z dość dobrym, a z bliska z morderczym skutkiem, jest właśnie tem, do czego się część moralna każdego rodzaju woysja tak chętnie przywiązuye, a ich duch odwagi nadzwyczaynie się wzmaga, skoro postrzegą, że dobrze usłużona artyllerya ich obroty wspiera. Aby je więc ciągle w tem uczuciu przemocy utrzymywać, rzeczą jest tu nayważnieyszą.

s. 150-151:
...i tak woysko w którem się już na znaczną od nieprzyjaciela odległość strzały spółśrodkują, z pewnością nikt nie przekona, że to nic nie stanowi, lub że opór przeciwnika, w stosunku do naszego ku niemu zbliżania, zmnieyszać się musi. A skoro woyska tym sposobem raz tylko jeden zrażone zostaną; gdy w jakieykolwiek nieprzyjacielskiey czynności niedosyć dzielnie przez swych kolegów wspierane lub cale opuszczone będą; skoro ich broń, oczekiwanego nie okazała im skutku; gdy nieprzyjaciel mimo utrzymywany przeciw niemu ogień, przecież się zbliży; już natenczas ich ufność, jeśli nie zupełnie upaść, to przynaymniey zmnieyszyć się musi, i przy naypierwszym zderzeniu poniosą z sobą do boju na w pół pewne przekonanie, że pokonanemi zostaną. Woyska z podobnem uczuciem na spotkanie idące, za pobite już uważać należy, nim nawet jeszcze strzałem nieprzyjacielskim dotknięte zostaną.

s. 152: Nie należy strzelać na odległość 2000 i więcej kroków
strzały niepewne. Omówienie problemu morale tamże.

1. Postawa artylerii szczególnie ważna jest w pierwszym etapie walki, gdy nieprzyjaciel jest daleko, gdyż wtedy wojsko główną nadzieję pokłada właśnie w artylerii.
2. Rozpoznanie charakterystycznych elementów pola walki umożliwia lepsze celowanie.
3. Współdziałanie broni stanowi jedną z podstawowych zasad pola walki.
4. Precyzyjne wyznaczenie przez dowódcę podwładnym punktów celu, również w związku ze zmianami położenia w trakcie walki.

Rozłożenie ognia
1. Gdy nieprzyjaciel znajduje się w odległości 1800-2000 kroków, należy ostrzeliwać całą jego linię bojową, nie koncentrując się jeszcze na wybranym punkcie.
2. Działa jednego kalibru (wagomiaru) ostrzeliwują zawsze jeden tylko cel.
3. Dążyć należy do zlotności strzałów. Zadanie większych strat w jednym czy kilku wybranych punktach daje większe efekty, w tym utrudnia regenerację sił i daje większy efekt psychologiczny.
4. Należy celować głównie w większe hufce wroga.
5. Osłona ogniem koncentracji i przegrupowań wojsk i utrudnianie tego samego przeciwnikowi.
6. Należy starać się ostrzeliwać najsłabsze miejsca nieprzyjacielskiego szyku i na nich się koncentrować.
7. Priorytety ostrzału: 1) wroga artyleria, 2) gdy jakiś oddział podejdzie na odległość strzału kartaczowego, to wówczas to on staje się priorytetowym celem ostrzału.
8. Baterie znajdujące się w centrum szyku wklęsłego powinny mieć największą swobodę ruchów i w razie potrzeby być kierowane na zagrożone odcinki.

s. 180:
...w niszczeniu mostów drewnianych pale mieć na celu;

s. 185:
Nigdy z dział salwą nie strzelać, lecz owszem strzał za strzałem, aby nieprzyjaciela w nieustannym trzymać ogniu.

Uwagi końcowe:
- oszczędzanie amunicji
co do zasady nie należy jej trawić na strzały niepewne.
- podczas odwrotu ogień
w szachownicę.

Pojedynek artylerii pułkowej z bateriami nieprzyjacielskimi
s. 192:
Jeżeli działóm pułkowym, a w ogólności działom małego kalibru, z nieprzyjacielskimi batteryami większego kalibru rozprawiać się przyidzie, natenczas takowe o zbliżenie się do tych ostatnich na 600 do 700 kroków, o należyte ukrywanie się, i o rażenie ich ogniem krzyżowym usilnie starać się powinny; jedynie bowiem przez rozśrodkowanie ognia tych batteryi, zdołają niejako ich panami zostać.

Autor: Karol Stolzman
Opracowanie: Raleen

Opublikowano 18.04.2011 r.

Poprawiony: wtorek, 26 kwietnia 2011 19:53