Jak zbudować armię historyczną do FoG-a z okresu republiki rzymskiej?

FoG to bardzo plastyczny system bitewny, który umożliwia bardzo różnorodne tworzenie armii w oparciu o armii listy lub niezależnie. To, że system standardowo nie przelicza jednostek na odpowiednią liczbę ludzi może być w tym wypadku dużą zaletą, ponieważ każdą epokę możemy traktować dosyć niezależnie. Dodatkowo możemy zastosować w grze różne skale.

Przykładem na to może być próba stworzenia do systemu armii republiki Rzymu. Na potrzeby naszych rozważań zajmiemy się armią republikańska z okresu Polibiusza.

Wprowadzona ok. 340 r. p.n.e. stosowała tzw. taktykę manipularną, przejętą od Samnitów, za sprawą Mariusza Kamillusa.

Cały legion podzielono na 10 kohort, które składały się z 30 manipułów (manipulus), które znowu podzielono w zależności od wyszkolenia i uzbrojenia na trzy kategorie: hastati, principes, triarii . Ustawienie armii na polu bitwy miało kilka wariantów, a trzy najbardziej klasyczne, stosowane w tym okresie to szyk pojedynczy (acies simplex), szyk podwójny (acies duplex), lub szyk potrójny (acies triplex).

Przed każdym szykiem ciężkozbrojnych znajdowali się welici (velites), czyli lekkozbrojna piechota. Na flankach znajdowała się jazda, zgrupowana w 10 szwadronach (turmae), chroniąca główną armię przed okrążeniem.

Cały legion w tym okresie liczył około 3.000 ciężkiej piechoty podzielonej na 10 kohort oraz około 1.200 lekkiej piechoty. W skład jednej kohorty wchodziły 3 manipuły: hastati (120 piechoty),  principies (120 piechoty) i triarii (60 piechoty). Jazda liczyła ok. 300 jezdnych.

Podstawowym krokiem do stworzenia historycznej manipularnej armii Rzymu będzie krótka analiza jak taka armia zachowywała się w boju. Nie ukrywam, że stworzenie dobrych przepisów odzwierciedlających taki sposób walki trudno spotkać. Wynika to właśnie z charakteru manipularnego tej armii, co przy odzwierciedleniu małej skali traci sens, natomiast przy dużej skali ciężko to odwzorować tak, żeby było i historycznie i grywalnie.

1. Jak wcześniej już pisaliśmy, legion składa się z hastati i principes stojących w szyku otwartym oraz z triarii. Przerwy między liniami mogły sięgać do 76 m. Velites staczali potyczki i niepokoili przeciwnika na odległość. Gdy legion był już ustawiony do walki, odwoływano ich i wycofywali się na tyły przez przerwy między kolumnami. Rys. R1.

2. Przednie (prior) centurie hastati przesuwały się w prawo, zaś tylne (posterior) posuwały się do przodu tworząc zwartą linię. Przez około 150 m żołnierze walczących stron biegli do siebie. Pierwsze szeregi hastati ciskały swe lekkie pila w odległości około 30 m od wroga, wkrótce potem ciskali cięższe pila. Dobywali miecze, zwierali się w biegu i uderzali we wroga z jak największym impetem. Kolejne szeregi rzucały pila ponad nimi. Bitwę staczano metodą kolejnych zwarć i przerw na przegrupowanie. Rys. R2.

3. Podczas jednej z przerw można było przegrupować hastati. Tylne centurie wycofywały się wprost, a przednie usuwały skosem, by podążyć za tylnymi. Następnie manipuły hastati wycofywały się w zwartym szyku i przeformowywały za triarii. W tym czasie do przodu przesuwali się principes w otwartym szyku, przepuszczając wycofujących się hastati. Nieprzyjaciel nie mógł wykorzystać przegrupowania się do rozpoczęcia ataku, gdyż stale utrzymywano ciągłość frontu. Rys. R3.

4. Tylne centurie principes ustawiały się z lewej strony w lukach między przednimi i przystępowano do ataku. Zmęczony wróg musiał teraz walczyć z wypoczętymi oddziałami principes. Rys. R4.

5. Jeżeli nieprzyjaciel nie załamał się zanim principes się zmęczyli, wówczas zastępowała ich trzecia, linia ciężkiej piechoty (głęboka na 3 żołnierzy) – włóczników triarii. Rys. R5.

6. Wojsko mogło się teraz wycofać lub przygotować do kolejnego ataku. Powiedzenie „sprawa przeszła do triarii” (łac. Res ad triaros venit) przeszło do języka jako synonim beznadziejnej sytuacji. Rys. R6.

7. Oczywiście nie wszystkie bitwy toczono „według podręcznika”. W walce z falangą najeżoną włóczniami zadaniem drugiej i trzeciej linii było zwiększenie impetu pierwszej linii, próbującej rozerwać ustawioną w 16 szeregach falangę. Rys. R7.

Opracowano na podstawie: John Warry „Warfare in the Classical World”

Podstawowa zaleta tego systemu uszykowania armii do boju polegała na tym, że elastyczność pozwalała dostosować linie do zmieniającej się sytuacji.

W FoG-u część specyfiki systemu manipularnego możemy odwzorować. Jednak różnie się to ma w zależności od skali, jaką przyjmiemy. Aby dobrze odzwierciedlić historyczne ustawienie legionu, najlepiej zacząć od najmniejszego przelicznika, starając się zachować jak najbardziej oryginalne elementy przepisów, tj. określone w listach armii wielkości BG i to, że BG nie mogą składać się z nieparzystych ilości podstawek:

WERSJA I  (najmniejszy przelicznik armii)

1 podstawka (ciężkiej piechoty) = ok. 30 żołnierzy = 10 kolumn x 3 rzędy

1 podstawka (lekkiej piechoty, większa podstawka) = do 30 żołnierzy w szyku luźnym

1 podstawka (kawalerii) = ok. 30 jezdnych

Wtedy mamy jak na rysunku:

Skład armii z podziałem na jednostki (BG)

1 BG x 4 podstawki Cavalry

Cavalry, Armoured, Average, Undrilled, Light Spear, Swordsmen – 48 pkt;

1 BG x 6 podstawek Cavalry

Cavalry, Protected, Average, Undrilled, Light Spear, Swordsmen – 54 pkt;

10 BG x 4 podstawki HASTATI

Heavy Foot, Protected, Average, Drilled, Impact Foot, Swordsmen – 32 pkt;

10 BG x 4 podstawki PRINCIPIES

Heavy Foot, Armoured, Average, Drilled, Impact Foot, Swordsmen – 40 pkt;

10 BG x 2 podstawki TRIARII

Heavy Foot, Armoured, Superior, Drilled, Offensive Spearmen – 26 pkt;

5   BG x 8 podstawk VELITES

Light Foot, Unprotected, Average, Drilled, Javelin, Light Spear – 32 pkt;

W sumie to daje 37 BG o wartości ok 1242 pkt.

Zgodnie z powyższym rysunkiem mamy szyk potrójny. W FoG-u za tzw. wsparcie tylne jednostka ma dodatkowy modyfikator przy testach odporności (cohesion). Dodatkowe wsparcie w postaci trzeciej linii nic nie daje poza dodatkowym odwodem do walki.

Hastati dzięki przerwom w szyku Principes mogą uciec nie będąc ściganymi, oraz nie zaburzą szyku tych drugich. Pytanie tylko, czy uda im się uciec i nie zostawią tzw. ogona, który dogoni jednostka ścigająca. W FoG-u nie ma również możliwości, aby piechota oderwała się w trakcie walki z wyjątkiem załamania i ucieczki.

Przy kolejnym rysunku mamy szyk podwójny głęboki. Jednak w walce biorą udział tylko dwa pierwsze rzędy podstawek. Kolejne wchodzą w wyniku eliminacji tych walczących. Druga linia, tak jak w pierwszym przypadku, daje wsparcie do testów.

WERSJA II (średni przelicznik, najbardziej sensowny tzn. mocno historyczny, ale i dobrze grywalny)

1 podstawka (ciężkiej piechoty) = ok. 60 żołnierzy = 10 kolumn x 6 rzędów

1 podstawka (lekkiej piechoty, większa podstawka) = do 60 żołnierzy w szyku luźnym

1 podstawka (kawalerii) = ok. 50 jezdnych

Wtedy mamy jak na rysunku:

Skład armii z podziałem na jednostki (BG)

1 BG x 6 podstawek Cavalry

Cavalry, Protected, Average, Undrilled, Light Spear, Swordsmen – 54 pkt;

5 BG x 4 podstawki HASTATI

Heavy Foot, Protected, Average, Drilled, Impact Foot, Swordsmen – 32 pkt;

5 BG x 4 podstawki PRINCIPIES

Heavy Foot, Armoured, Average, Drilled, Impact Foot, Swordsmen – 40 pkt;

5 BG x 2 podstawki TRIARII

Heavy Foot, Armoured, Superior, Drilled, Offensive Spearmen – 26 pkt;

1   BG x 8 podstawk VELITES

Light Foot, Unprotected, Average, Drilled, Javelin, Light Spear – 32 pkt;

2   BG x 6 podstawk VELITES

Light Foot, Unprotected, Average, Drilled, Javelin, Light Spear – 24 pkt;

W sumie to daje 19 BG o wartości ok 624 pkt.

O ile w wersji II możemy uzyskać szyk potrójny poprzez rozwinięcie podstawek hastati z tylnego rzędu do pierwszego szeregu, to jest to w przypadku FoG-a mało opłacalne, ponieważ w fazie walki wręcz (melee) walczą podstawki z pierwszego i drugiego rzędu, więc w naturalny sposób bardzo osłabilibyśmy linię, co raczej nie jest opłacalne, ponieważ taką linię dosyć łatwo rozerwać.

Pozostaje nam więc stworzenie szyku podwójnego z Hastati i Principies, Triarii nie stworzy całkowitej drugiej linii, ale cały czas będzie dawać wsparcie tylne oraz będzie jako odwód.

WERSJA III (duży przelicznik armii do dużych bitew)

1 podstawka (ciężkiej piechoty) = ok. 120 żołnierzy = 20 kolumn x 6 rzędów

1 podstawka (lekkiej piechoty, większa podstawka) = do 120 żołnierzy w szyku luźnym

1 podstawka (kawalerii) = ok. 75 jezdnych

Rysunek zbliżony do rysunku przy wersji II

Skład armii z podziałem na jednostki (BG)

1 BG x 4 podstawek Cavalry

Cavalry, Protected, Average, Undrilled, Light Spear, Swordsmen – 36 pkt;

1 BG x 4 podstawki HASTATI

Heavy Foot, Protected, Average, Drilled, Impact Foot, Swordsmen – 32 pkt;

1 BG x 6 podstawek HASTATI

Heavy Foot, Protected, Average, Drilled, Impact Foot, Swordsmen – 48 pkt;

1 BG x 4 podstawki PRINCIPIES

Heavy Foot, Armoured, Average, Drilled, Impact Foot, Swordsmen – 40 pkt;

1 BG x 6 podstawki PRINCIPIES

Heavy Foot, Armoured, Average, Drilled, Impact Foot, Swordsmen – 60 pkt;

2 BG x 2 podstawki TRIARII

Heavy Foot, Armoured, Superior, Drilled, Offensive Spearmen – 26 pkt;

2   BG x 6 podstawk VELITES

Light Foot, Unprotected, Average, Drilled, Javelin, Light Spear – 24 pkt;

W sumie daje to 9 BG o wartości ok 316 pkt.

W wersji III, podobnie jak w wersji II, pozostaje nam stworzenie szyku podwójnego z Hastati i Principies, Triarii nie stworzy całkowitej drugiej linii, ale cały czas będzie dawać wsparcie tylne oraz będzie jako odwód.

Wnioski

Odwzorowanie w FoG-u szyku potrójnego jest możliwe, ale jedynie w najmniejszej skali (wersja I). W wersji II i III otrzymamy natomiast odwzorowanie szyku podwójnego, co też jest ciekawym i rzadko odzwierciedlonym w systemach bitewnych rozwiązaniem.

Wersja I jest także najbardziej historyczna, ale jest również najmniej grywalna. Dużo BG oraz potrzeba sporo figurek. Chociaż podczas ostatniej bitwy pod Leuktrami (371 p.n.e.) udało nam się rozwinąć armie o długości 3 legionów, więc da się grać. Jednak optymalnie jest przyjmować taką skalę przy niezbyt wielkich bitwach, takich np. do 1500 piechoty na stronę, czyli kilkunastu BG. Należy też pamiętać, że przy takim rozstawieniu armii zadanie strat rzymskim oddziałom w czasie walki będzie bardzo trudne, ponieważ trafienia mogą być rozłożone na kilka BG. A czym mniej trafień, tym mniejsze prawdopodobieństwo zdjęcia elementu i zadania strat.

Wersja II, moim zdaniem najciekawsza, do standardowych rozgrywek doświadczonych graczy na oko 800-1500 pkt. na stronę, czyli do dwóch legionów, które odzwierciedlają armię konsularną.

Wersja III to możliwość rozgrywania dużych bitew, ale można przyjąć jeszcze większy przelicznik, jednak wtedy coraz trudniej jest mówić o historycznym odzwierciedleniu starcia.

Wersja i II i III niestety nie oddaje dokładnie szyku manipularnego, ciężko też byłoby walczyć szykiem potrójnym, zachowuje jedynie szyk pojedynczy i szyk potrójny (acies triplex).

Autor: Pablo
Schematy: Pablo (schematy 1-8 na podst. John Warry „Warfare in the Classical World”, schematy 9-13 z internetu)

Opublikowano 25.10.2011 r.

« poprzednia		następna »

Poprawiony: wtorek, 25 października 2011 20:25