[Guelphs & Ghibellines] Montaperti 1260 – Maciej vs Raleen, 22.11.2020

  • Drukuj

Bitwa pod Montaperti (1260) to jedna z największych batalii średniowiecznej Italii. Naprzeciwko siebie stanęły armia Gwelfów, pod przewodem Florencji, i armia Gibellinów, z Sieną na czele. Gwelfowie byli znacznie liczniejsi, ale Gibellini mieli asa w rękawie. Otóż w szeregach Florentyńczyków znajdowali się sympatycy opcji cesarskiej, którzy w decydującym momencie, gdy oddziały Gibellinów ruszyły do ataku i zaczęły przeważać, zdradzili swoich rodaków i w wyniku tego zdobyli chorągiew armii. Kroniki podają, że rycerz Bocca degli Abati zabił chorążego i odebrał mu sztandar. Zbliżał się już zachód słońca, gdy na tyłach Gwelfów pojawiła się składająca się z niemieckich rycerzy batalia hrabiego Arras, która z zasadzki uderzyła na zdezorganizowane w wyniku zdrady oddziały Florentyńczyków. Śmierć głównodowodzącego armii Gwelfów była początkiem końca. Gwelfowie długo przeważali w zmaganiach z armią Gibellinów, ale to co wydarzyło się na tyłach ostatecznie przesądziło wynik bitwy na korzyść tych ostatnich. Armia Gwelfów poniosła ogromne straty, w sumie szacuje się je na 10 000 ludzi, 15 000 miało dostać się po bitwie do niewoli, a 4000 zaginęło (przed bitwą liczebność armii Gwelfów szacowana jest na 33 000, zaś Gibellinów na 17 000). Straty Gibellinów jako zwycięzców były niewielkie i wyniosły łącznie około tysiąca ludzi (zabici i ranni). Gibellini zdobyli caroccio Florencji, co stanowiło dla nich wielki powód do chwały, zaś dla Florentyńczyków nieopisaną hańbę i poniżenie. Bitwa pojawia się u Dantego w jego Boskiej komedii. W dziewiątym kręgu Piekła przeznaczonym dla zdrajców zarezerwował on specjalne miejsce dla Bocca degli Abati. W Piekle spotykamy także głównodowodzącego armii Gibellinów Farinata degli Uberti. Znalazł się tam jednak nie z powodu jego dowodzenia pod Montaperti, ale heretyckich poglądów. Jako ciekawostkę dodajmy, że Dante w większości sympatyzował z Gibellinami.

Scenariusz gry Guelphs & Ghibellines (wyd. Europa Simulazioni) przedstawiający bitwę nosi tytuł L'Arbia colorata in rosso (Arbia w kolorze czerwieni – chodzi o rzekę Arbia płynącą za prawym skrzydłem armii Gwelfów i częściowo na tyłach armii Gibellinów). Jest to cytat z Boskiej komedii Dantego dotyczący bitwy. Szczegółowe zasady scenariusza starają się oddać wydarzenia, które miały miejsce tego dnia. Przede wszystkim obecność zdrajców w szeregach oddziału Florentyńczyków dzierżącego chorągiew i nagłe pojawienie się na tyłach armii Gwelfów batalii hrabiego Arras. Szanse na to, żeby doszło do zdrady, są duże (przy rzucie K6 tylko jeden wynik przynosi niepowodzenie, a można próbować wiele razy). Warunkiem zajścia wydarzenia jest jednak, by Gibellini osiągnęli pierwszy poziom zwycięstwa i przeważali w poziomach zwycięstwa albo przynajmniej remisowali. Inna możliwość wiąże się z dotarciem oddziału Gibellinów do batalii Rangoniego, w skład której wchodzi oddział jazdy dzierżący chorągiew i mający w swoich szeregach zdrajców. Z kolei warunkiem wprowadzenia batalii hrabiego Arras jest zajście zdrady, zatem te dwa wydarzenia są powiązane. Batalia ta w chwili pojawienia się na polu bitwy uzyskuje ciąg aktywacji, który nie może być przechwytywany. Dopóki kierującemu Gibellinami udają się rzuty na Continuum, dopóty może wykonywać nią kolejne aktywacje. To wydarzenie także jest jednorazowe i po tym pierwszym ciągu aktywacji dalej nie ma już zastosowania, tzn. Gwelfowie mogą próbować przechwytywać Continuum uzyskane przez batalię hrabiego Arras. Zasady te oddają fakt, że oddziały te pojawiły się nagle na polu bitwy, wychodząc z zasadzki i tym samym zaskakując Gwelfów. Dalsze reguły scenariusza dotyczą caroccio (był to specjalny wóz, na którym znajdowała się chorągiew i stanowił on punkt zborny armii). Pozwala ono w ograniczonym zakresie odtwarzać rozbite oddziały. Co istotne, jego zdobycie przez przeciwnika oznacza automatyczną klęskę. Podobnie jak w innych scenariuszach zawartych w tej grze, tak i tutaj początek bitwy jest ściśle określony. Zaczyna się ona od aktywacji dwóch batalii Gibellinów, które atakują armię Gwelfów, po czym następuje jeszcze jedna aktywacja dowolnie wybranej batalii Gibellinów. Potem gra toczy się już swoim zwyczajnym torem. Aktywacja niektórych batalii uzależniona jest od liczby poziomów zwycięstwa osiągniętych przez własną armię bądź przez armię przeciwnika. Ograniczenia w tym względzie dotyczą jednak głównie niewielkich odwodowych batalii, pilnujących caroccio każdej z armii, a także stojącej z tyłu drugorzutowej batalii Florentyńczyków (jednostki oznaczone szarym pasem). Scenariusz zawiera też zasady opcjonalne, uwzględniające obecność księży przy caroccio Gibellinów (podnoszą o jeden punkt spójność jednostek Gibellinów znajdujących się w ich sąsiedztwie i broniących caroccio) oraz niskie morale niektórych jednostek piechoty w drugorzutowej batalii Florentyńczyków.

Gwelfowie – Maciej, Gibellini – Raleen


Pozycje armii przed bitwą. Po lewej armia Gwelfów. W pierwszym rzucie stoją dwie główne batalie, lewoskrzydłowa składająca się z piechoty, pod dowództwem Tegghiaio, i prawoskrzydłowa składająca się z jazdy, pod dowództwem Pitigliano. Za nimi batalia Rangoni z oddziałem dzierżącym sztandar armii, i daleko z tyłu batalia Tornaquinci pilnująca caroccio armii Gwelfów. Po prawej armia Gibellinów. W pierwszym rzucie stoją dwie batalie, prawoskrzydłowa złożona z piechoty, pod dowództwem Aldobrandino, i lewoskrzydłowa składająca się z ciężkiej jazdy niemieckiej, pod dowództwem Anglano (w jej szeregach znajdują się palladyni). Za batalią Anglano uszykowała się kolejna batalia jazdy Gwelfów pod dowództwem Salvaniego, natomiast za piechotą stoi batalia Bigozzi osłaniająca caroccio armii Gibellinów. U dołu planszy, za prawym skrzydłem Gibellinów i lewym skrzydłem Gwelfów, biegnie rzeka Arbia, stanowiąca nieprzekraczalną barierę dla oddziałów obu stron i tym samym zawężająca pole bitwy. Również na drugim skrzydle możliwości manewru flankowego są ograniczone przez trudny teren (wejście do lasu i w znajdujący się tam teren pagórkowaty powoduje automatyczną dezorganizację).

 

Widok na armię Gwelfów z pozycji armii Gibellinów. Gibellini mają bonus +1 do rzutu podczas pierwszych dwóch aktywacji, ale armia Gwelfów stoi na niewielkim wzniesieniu. Gibellini będą więc atakować pod górę, co niweluje korzyści płynące z tego bonusu. Po lewej stronie, za rzeką Arbia widoczne tabele nałożone na planszę. Tamta część planszy w praktyce nie jest wykorzystywana.

 

Batalia Rangoniego. To w jej szeregach, a dokładniej w szeregach oddziału jazdy dzierżącego sztandar, znajdują się florentyńscy Gibellini. Słabym punktem jest też piechota z Volterra, która nie pała chęcią do walki i pod wpływem ataku przeciwnika szybko pójdzie w rozsypkę (przewidują to zasady opcjonalne, które uwzględniliśmy). Sama batalia też nie jest zbyt liczna i w większości składa się z dość słabej jakościowo piechoty.

 

Batalia Tornaquinci umieszczona głęboko na tyłach osłania caroccio armii Gwelfów. Dzięki temu, że znajduje się z dala od miejsca walk, caroccio jest tu bezpieczniejsze niż w przypadku armii Gibellinów, którzy trzymają je tuż za walczącymi oddziałami i w razie klęski i przebicia się przeciwnika narażone jest na atak.

 

Ciężka jazda niemiecka pod dowództwem Anglano ruszyła do szarży na prawe skrzydło armii Gwelfów. Na skrajnym lewym skrzydle atakują palladyni. Dwie jednostki Gibellinów pozostały z tyłu jako rezerwa, w tym jedna z dowódcą.

 

Spośród czterech nacierających jednostek ciężkiej jazdy Gibellinów dwie odniosły pełny sukces, zachowując sprawność bojową, kolejne dwie uległy dezorganizacji. Cała pierwsza linia jazdy Gwelfów także jest zdezorganizowana, ale mają oni większe rezerwy. Tymczasem do walki rusza piechota. Po ostrzale z łuków i kusz doszło do zwarcia. Gwelfowie także mieli ustawionych w pierwszej linii kuszników, więc tu i ówdzie odpowiadali, na ogół skutecznie, dezorganizując nacierających piechurów Gibellinów.

 

W walce piechoty obie strony poniosły straty, ale Gibellinom mimo przewagi nie udało się osiągnąć większych sukcesów. Po piechocie aktywowana jest po raz kolejny ciężka jazda Anglano. Gibellini starają się uporządkować szyki, wycofując zdezorganizowane jednostki i wprowadzając w ich miejsce świeże oddziały. Dowództwo Gibellinów postanowiło też załatać lukę w szyku, jaka istniała między bataliami jazdy i piechoty, co w razie gdyby tego nie dokonano, umożliwiłoby Gwelfom wyjście na tyły pierwszego rzutu jazdy Gibellinów.

 

Gwelfowie przejmują inicjatywę. Ich jednostki jazdy wykonują rozkaz eszelonu i tym sposobem druga linia zamienia się miejscami z pierwszą, zdezorganizowaną i wyczerpaną już miejscami walką. Świeże oddziały podejmują atak na rycerstwo niemieckie, częściowo już zdezorganizowane dotychczasowymi walkami.

 

Ciężka jazda Gibellinów, po tym jak poniosła straty, usiłuje się cofnąć i przegrupować. Stojące z tyłu, wycofane wcześniej jednostki, nie zdołały jeszcze uporządkować szyków i nadal są zdezorganizowane. Jednostki jazdy Gwelfów, które przed chwilą ścierały się z Gibellinami, także są zdezorganizowane, ale oderwanie się od nich przeciwnika daje im swobodę manewru.

 

Jazda Gwelfów szarżuje na ciężką jazdę Anglano. Nie dość, że Gwelfowie wprowadzili do walki kolejne nieużyte do tej pory jednostki, to jeszcze udało im się zaatakować jeden ze świeżych oddziałów niemieckich rycerzy od boku. Straty Gibellinów szybko rosną, co ma przełożenie na punkty zwycięstwa. Po tej aktywacji Gwelfowie wyraźnie ich wyprzedzili.

 

Widząc słabnącą jazdę Anglano Gibellini postanawiają wprowadzić do akcji batalię jazdy Salvaniego. Szkopuł w tym, że drogę do przeciwnika w większości zasłaniają oddziały Anglano. Udało się wykonać tylko jedną szarżę i obejść szyk z lewej, ale tu zabrakło już punktów ruchu do wykonania ataku. Tymczasem doszło do przełomowego wydarzenia, bowiem w walce poległ Anglano, dowódca pierwszorzutowej batalii jazdy Gibellinów. W wyniku tego Gwelfowie zyskują kolejne cenne punkty zwycięstwa, a dowodzona do tej pory przez niego batalia ciężkiej jazdy popada w coraz większy nieład i przestaje się liczyć na polu bitwy (jednym ze skutków śmierci dowódcy jest utrata połowy aktywacji).

 

Gwelfowie atakują ponownie najbardziej osłabione i zdezorganizowane już wcześniej jednostki ciężkiej jazdy niemieckiej, zadając im kolejne straty. W jednym miejscu udało im się nawet wykonać szarżę.

 

Jazda Salvaniego włącza się coraz bardziej do walki, przedzierając się do przodu poprzez luki, jakie pozostawili w swoim szyku niemieccy rycerze Anglano. Na czele natarcia jazda z Pizy, która koło rzeki zaczyna brać górę nad zmęczoną jazda Gwelfów. Jedną z jednostek udało się Gibellinom zajść od boku, co przesądza jej los.

 

Gdy wydawało się, że bitwa skupi się całkowicie na walce konnych, do akcji włącza się piechota Gwelfów. Częściowo udaje jej się przegrupować i świeżymi siłami natrzeć na zdezorganizowane w większości szeregi Gibellinów.

 

Jazda z Pizy kontynuuje tymczasem swoje natarcie na lewym skrzydle Gibellinów. Udało jej się zmieść z placu boju jedną z atakowanych wcześniej jednostek i powoli zmierza do wyjścia na flankę Gwelfów. Stojące tam z tyłu oddziały są wyczerpane i nie stawią jej już większego oporu.

 

Gwelfowie wyrównują linię na flance koło rzeki i nacierają w centrum, gdzie jeden z oddziałów ciężkiej jazdy Anglano nie wytrzymał trudów walki i pierzchnął z pola bitwy. W jego miejsce wchodzą jednostki Salvaniego.

 

Bitwa wkracza w decydującą fazę. Gwelfowie zyskali wyraźną przewagę w punktach zwycięstwa (wynika ona w dużej mierze ze sposobu punktowania...). Zdrajcy w szeregach florentyńskiej jazdy, jeśli jacyś się ujawnili, prawdopodobnie zostali już dawno schwytani i zabici. W tej sytuacji nie przybędzie również batalia hrabiego Arras. Przed Gibellinami wyzwanie odwrócenia losów bitwy... Walka jazdy wygląda na wyrównaną, a nawet tu i ówdzie zaczyna przechylać się na stronę Gibellinów, ale Gwelfowie mają jeszcze w rezerwie batalię Rangoniego. Co prawda słabą i niepewną, ale zawsze...

 

Na prawym skrzydle Gibellinów piechota Gwelfów wdarła się w ich szeregi. Wspaniałe oddziały pieszych z Sieny w kilku miejscach zawiodły. Aż smutno patrzeć na ich porażki, biorąc pod uwagę jak pięknie jeszcze niedawno się prezentowały.

 

Gwelfom udaje się wyprowadzić kolejny atak na skrzydle, gdzie znajduje się piechota. Starają się wedrzeć jeszcze dalej, nie mają nic do stracenia...

 

Gibellini konsekwentnie nacierają jazdą Salvaniego wzdłuż rzeki. Przeciwnik jest wyczerpany, batalia jazdy gwelfickiej pod komendą Pitigliano ma już coraz mniej rozkazów, co oddaje postępujący chaos i dezintegrację dowództwa. Jeśli Gibellinom uda się osiągnąć wioskę, będzie to oznaczać, że wyszli na flankę armii Gwelfów. Przebicie się przez szeregi jazdy Pitigliano dałoby im też możliwość popędzenia w kierunku batalii Rangoniego, co pozwoliłoby florentyńskim zdrajcom uaktywnić się i wywołać zamieszanie na tyłach armii Gwelfów.

 

Gwelficka jazda kontratakuje, starając się zdezorganizować i odrzucić nacierające jednostki Salvaniego, ale jego oddziały trzymają się dobrze. W międzyczasie jeden z oddziałów został wycofany i zreorganizowany... Walki trwają również w centrum. Obie strony są coraz bardziej wykrwawione. By podtrzymać walkę Gibellini rzucili tutaj do ataku swoją najlepszą jednostkę jazdy o współczynniku spójności 7.

 

Zdezorganizowane jednostki jazdy Salvaniego zostały wycofane i do akcji wchodzą świeże siły. Przełom wydaje się być blisko... Przedłużające się zmagania sprawiły jednak, że morale armii Gibellinów zaczyna się coraz bardziej chwiać.

 

Ciężka jazda z Sieny ze sztandarem armii Gibellinów przedarła się niemal do samej wioski na prawym skrzydle przeciwnika. Również opodal niej jazda Gwelfów zaczyna pękać. Gwelfickie dowództwo ma już bardzo niewiele rozkazów i świeżych jednostek, które może wprowadzić do walki na tym odcinku bez uruchamiania batalii Rangoniego.

 

W międzyczasie ponownie uaktywniła się piechota. Tym razem szczęścia próbują Gibellini. Udało im się osiągnąć pewne sukcesy, ale są one ograniczone.

 

Gwelfowie atakują wychodzące na ich prawe skrzydło jednostki jazdy Salviniego. Wioska spowolniła impet, więc posuwająca się przez nią jazda mogła wykonać tylko zwykły atak. Ale dalej na prawo kolejna jednostka szarżuje. Siły są wyrównane i walki te nie przyniosą większych efektów poza najbardziej prawdopodobną dezorganizacją jednostek obu stron, sprawiającą, że staną się one bardziej podatne na kolejne ciosy.

 

Do batalii Rangoniego jeszcze daleko... A tymczasem oddziały są coraz bardziej wyczerpane i morale Gibellinów upada całkowicie.

 

Pod wpływem dotychczas poniesionych strat i sytuacji, jaka zarysowała się na polu bitwy armia Gibellinów nie wytrzymuje trudów walki i zaczyna uciekać. Rzeka Arbia zaczerwieni się krwią, ale tym razem będzie to krew Gibellinów.


Bitwa zakończyła się zdecydowanym zwycięstwem Gwelfów, choć z jej przebiegu może to nie wynikać. Wpływ na to mają warunki zwycięstwa, a dokładniej sposób uzyskiwania kolejnych poziomów zwycięstwa. Jest on różny dla każdej ze stron. Otóż, aby uzyskać kolejny poziom zwycięstwa, Gibellini muszą zdobyć dwukrotnie więcej punktów niż Gwelfowie, co sprawia, że przy w miarę wyrównanym przebiegu walk tym ostatnim poziom zwycięstwa wzrasta szybciej, a od pewnego momentu zaczyna jeszcze przyspieszać. Głównym błędem Gibellinów było niewywołanie wydarzenia zdrady na samym początku, gdy tylko nadarzyła się ku temu okazja (aby do niego doprowadzić muszą jednak osiągnąć co najmniej 1 poziom zwycięstwa, czyli zadać pewne straty). Później, wskutek opisanego wyżej mechanizmu, było już za późno, i jak się z czasem okazało, szansa na zasianie zamętu w szeregach wroga, a następnie uderzenie od tyłu batalią hrabiego Arras bezpowrotnie minęła. Gibellini liczyli, że być może jak poczekają jeszcze chwilę i zaangażują trochę armię Gwelfów, zdrada odniesie lepszy skutek. Wpływ miały także manewry we wczesnej fazie bitwy, sprowadzające się do prób ratowania zdezorganizowanych oddziałów niemieckiej ciężkiej jazdy, która zwarła się z przeciwnikiem w początkowych walkach. Do tego doszła jeszcze śmierć dowódcy Anglano. Wszystko to sprawiło, że bitwa potoczyła się tak jak by tego sobie życzyli Gwelfowie. Jak z tego widać, w grze duże znaczenie mają pojedyncze decyzje i zdarzenia, następujące w początkowej fazie bitwy. Często bardzo trudno je potem odwrócić. Przyznam, że kiedyś już grałem w ten scenariusz i nawet pamiętałem ten motyw, ale mimo wszystko wydawało mi się, że jak trochę poczekam, to jakoś się wyrobię. Tym, którym przyjdzie kiedyś zagrać Gibellinami, polecam przede wszystkim zwrócić uwagę właśnie na zasady dotyczące florentyńskich zdrajców w szeregach armii Gwelfów i jak tylko będzie to możliwie wprowadzić je w życie, gdyż ponowna okazja ich zastosowania może się już nie nadarzyć, a bez tego oraz bez batalii hrabiego Arras odniesienie zwycięstwa stronnictwem cesarskim jest w tej bitwie prawie niemożliwe.

Dyskusja o grze na FORUM STRATEGIE

Autor: Raleen
Zdjęcia: Raleen

Opublikowano 04.12.2020 r.

Poprawiony: sobota, 05 grudnia 2020 21:16