Francuskie jednostki szybkie 1930-1940

  • Drukuj

10 maja 1940 r. o świcie armia niemiecka przekroczyła granice Belgii, Holandii, Luksemburga oraz Francji. Tak oto rozpoczęła się kampania, która niebawem zadziwiła świat, a chyba najbardziej obie strony konfliktu. Szybkość, z jaką została pokonana armia aliantów przez równorzędną armię niemiecką, do dzisiaj jest zastanawiająca dla historyków wojskowości. Nie było bowiem wcześniej żadnych przesłanek by spodziewać się tak tragicznego końca, jaki niebawem miał nastąpić. Mimo zaskoczenia strategicznego, spowodowanego głównym kierunkiem niemieckiego ataku oraz jego siłą, obrońcy mieli dość wojska, aby karkołomny wyczyn ataku przez Ardeny obrócić przeciwko atakującym. Obie armie koncentrowały się nad granicą już od ponad pół roku. Miały więc dużo czasu na wszechstronne przygotowanie się do walki, co więcej były one niemal równe pod względem liczebności oraz ilości sprzętu.

Cóż zatem spowodowało tak szybki upadek ponad pięciomilionowej armii o wielkiej tradycji i chwale? Klęska armii polskiej we wrześniu 1939 roku niczego nie nauczyła dowództwa francuskiego. Mówiło się, że głównymi przyczynami klęski armii polskiej była słaba obrona przeciwpancerna, niemal brak broni pancernej oraz lotnictwa, a przede wszystkim olbrzymie zacofanie techniczne. Poza tym ogólna przewaga liczebna i strategiczna Niemców musiała doprowadzić siły polskie do klęski. W przypadku armii francuskiej, wspartej silnym korpusem brytyjskim, miało być zupełnie inaczej. Siły aliantów posiadały więcej czołgów, nieco mniej lotnictwa, a ilość wielkich jednostek była niemal równa. A jednak Francja podzieliła los pokonanej, znacznie słabszej Polski, i to tak szybko jak ta pierwsza. Po czterdziestotrzydniowej rozpaczliwej obronie podpisano akt kapitulacji. Okres walki aktywnej zakończył się jednak znacznie wcześniej, bo 14-15 czerwca (36 dni), po kapitulacji głównych sił 2 Grupy Armii. Od tego momentu prowadzono już rozmowy kapitulacyjne. Przyczyn klęski sojuszniczych armii było wiele. Ponieważ armia francuska grała tu pierwsze skrzypce, to przede wszystkim jej błędy zaważyły na losie wszystkich sił sojuszniczych. Najważniejszą przyczyną tak sromotnej klęski była całkowicie błędna doktryna wojenna, która z niewielkimi wyjątkami zatrzymała się w rozwoju na roku 1918. Wtedy w walce największą rolę odgrywał piechur wsparty silną artylerią oraz masą czołgów. Przy tym czołgi miały towarzyszyć piechocie w przełamywaniu nieprzyjacielskich umocnień. Ofiarą tej doktryny padły oczywiście czołgi, które przez dziesięć lat nie były właściwie rozwijane i znalazły się na uboczu spraw wojskowych. Artykuł ten przedstawia rozwój jednostek szybkich i pancernych, ukazując ich organizację, w mniejszym zaś stopniu sprzęt, jakim dysponowały. Dla uwypuklenia przedstawionych informacji porównamy je ze sprzętem oraz organizacją sił sojuszniczych oraz jednostek niemieckich.

Rozwój francuskiej broni pancernej
Francuskie wojska pancerne powstały w czasie I wojny światowej. Ogółem w czasie tej wojny wyprodukowano 3177 czołgów, z których najbardziej popularnym był model Renault FT M1917 (Renault FT-17). Wymagania wojny pozycyjnej narzuciły sposób wykorzystania tego nowego środka walki. Czołgi posuwały się na czele szyków piechoty, torując jej drogę i zwalczając stanowiska broni maszynowej. Zorganizowano je w pułki po 5 kompanii w każdym, o łącznej liczebności 120 wozów. W 1921 roku opracowano nowy czołg FCM 2C. Był on pojazdem wyjątkowo dobrze służącym realizacji panującej wtedy doktryny obronnej. Miał masę aż 70 ton, a jego trzynastoosobową załogę osłaniał pancerz o grubości od 20 do 45 mm. Uzbrojony w zamontowane w obrotowej wieży działo kalibru 75 mm i 4 karabiny maszynowe, spełniał rolę ruchomego bunkra, poruszającego się z prędkością 13 km/h. Wyprodukowano tylko 10 maszyn tego typu. W latach 1924-26 czołg Renault FT-17 był modernizowany, z miernym jednak skutkiem. Zamontowano w nim mocniejszy silnik o mocy 50 kM i tym samym zwiększono jego prędkość do 16 km/h. Pogrubiono także pancerz, który w newralgicznych miejscach miał 22 mm grubości. Do 1929 roku armia francuska używała jedynie dwóch typów czołgów, omówionych wcześniej, Renault FT-17 i FCM 2C. Razem z zamarciem rozwoju broni pancernej nie rozwijała się w ogóle doktryna użycia czołgów. Aż do końca lat dwudziestych pozostawała ona pod przemożnym wpływem doświadczeń I wojny światowej. Instrukcja użycia czołgów z 1930 roku była właściwie powieleniem analogicznych wytycznych sprzed 8 lat. W czołgu widziano ciągle środek torowania drogi nacierającym piechurom, tymczasem w innych krajach europejskich zaczęto coraz bardziej doceniać motoryzację i mechanizację. Zdano sobie sprawę, że przy ówczesnym nasyceniu wojsk bronią maszynową, działania kawalerii będą albo znacznie ograniczone albo dla niej zabójcze. W tym okresie jedynymi szybkimi związkami armii francuskiej, podobnie jak w innych krajach europejskich, były dywizje kawalerii. Przeznaczono je do wykonywania niebezpiecznych zadań związanych z rozpoznaniem i na początku lat dwudziestych zaczęto stopniowo wyposażać w środki zmechanizowane. W 1923 roku podczas manewrów przeprowadzonych w Bretanii obok jazdy po raz pierwszy na większą skalę użyto pojazdów gąsienicowych i samochodów. Ćwiczenia te wykazały skuteczność działań jednostek zmechanizowanych, lecz bardzo szybko znalazła się znaczna grupa oponentów. Kolejne duże manewry w 1925 roku potwierdziły zalety jednostek zmechanizowanych. Ich głównym mankamentem okazały się pojazdy, które nadal stały na poziomie technicznym sprzed roku 1919.

Pojazdy pancerne budowane były zgodnie z panującą doktryną. Były one konstrukcjami silnie opancerzonymi, ale powolnymi, i nie nadawały się na ogół do działań manewrowych. Do roku 1930 Francja zbudowała kilka typów czołgów, ale pozostały one tylko projektami, niewprowadzonymi do produkcji. Fakt posiadania tysięcy czołgów FT-17 wyprodukowanych po wojnie, które aż do połowy lat trzydziestych miały stanowić jedyny sprzęt pancerny, spowodował, że prace badawcze nad nowymi konstrukcjami szły bardzo opieszale i były oparte na przestarzałych założeniach. Ich wspólną słabą stroną był brak uzbrojenia przystosowanego do zwalczania wozów bojowych przeciwnika. Trzeba tu dodać, że armia francuska nie tworzyła jednego monolitu, lecz była podzielona na dowództwa broni: piechoty, kawalerii, artylerii. I to właśnie jako pierwsze z letargu obudziło się dowództwo kawalerii. W 1931 r. gen. Flavigny doprowadził do wprowadzenia pojazdów pancernych do pierwszej linii. Na przełomie 1930/31 dowództwo kawalerii nakazało przygotować projekty pojazdów opancerzonych w trzech podstawowych klasach:
AMD – Auto Mitrailleuse de Découverte (wóz dalekiego rozpoznania): powstały w tej klasie Panhard P-165/175, Laffly 80AM, Laffly 50AM, Laffly S15 TOE. W 1940 r. najlepszym okazał się Panhard 178 przezywany „patelnia”. Deklasował on swoimi parametrami inne wozy opancerzone. Załoga liczyła 4 ludzi, w tym dwóch znajdowało się w wieży. Panhard uzbrojony był w niezłe działko kalibru 25 mm, a jego mocny silnik zapewniał możliwość uzyskania prędkości wynoszącej na drodze do 72 km/h. Ciekawostką było to, że w Panhardzie było dwóch kierowców, co dodatkowo zwiększało zwrotność maszyny.
AMR – Auto Mitrailleuse de Reconnaissance (szybki opancerzony samochód terenowy/czołg): ZT1, AMR 33 i AMR 35, ZT2 i ZT3.
AMC – Auto Mitrailleuse de Combat (opancerzony gąsienicowy pojazd walki): pierwszym był Panhard-Schneider P-16 Mle1929 (użyty jako AMR jeszcze w 1940 r.), 34 (YR) Renault AMC 35 (ACG1), Renault AMC, Hotchkiss H-35/39 i najlepszy z nich Somua S-35.

W tym czasie dowództwo piechoty, poza zmotoryzowaniem części siedmiu dywizji piechoty na początku lat trzydziestych, nic nie zrobiło w kierunku dalszej motoryzacji i mechanizacji swoich wojsk. Przeprowadzona motoryzacja siedmiu dywizji piechoty doprowadziła do tego, że mogły one być szybko przesuwane na wyznaczony rejon koncentracji. W walce dywizje te niczym nie różniły się od dywizji piechoty. Mimo to nawet te zmiany były w kraju blokowane przez tradycjonalistów, którzy nadal wierzyli w siłę ataku piechoty wspieranej przez silny ogień artylerii. Blokowali oni rozbudowę i modernizację wojsk pancernych poprzez ograniczanie środków finansowych na te cele. W latach 1928-1934 przeznaczono na produkcję czołgów jedynie 2,4% budżetu. Poza tym wpływ na rozwój armii miała konferencja rozbrojeniowa w Genewie, do której Francja starała się dostosować. Mimo tak niekorzystnej sytuacji, pod koniec lat dwudziestych opracowano dwa prototypy nowych czołgów, oba weszły do produkcji w późniejszym terminie. W 1931 roku z hal fabrycznych wyjechały czołgi Renault D-1 o wadze 14,5 tony. Po zbudowaniu 10 maszyn postanowiono konstrukcję trochę poprawić, w rezultacie czego powstał czołg D-2, wyprodukowany w 50 egzemplarzach. W tym samym roku opracowano nowy lekki czołg Renault AMR 33. Powstał on na zamówienie armii, która rozpisała konkurs na AMR przeznaczony dla jednostek kawalerii. Wyprodukowano 123 pojazdy, po czym został on zastąpiony czołgiem nowszego typu. Pod koniec lat dwudziestych dowództwo piechoty, mimo powolnego ale jednak rozwoju czołgów oraz innych pojazdów opancerzonych, nadal nie miało jasnej doktryny użycia broni pancernej. Bataliony czołgów, podobnie jak podczas pierwszej wojny światowej, przewidywano oddać dywizjom piechoty dla wsparcia na głównym kierunku ataku.

Rozwój jednostek szybkich francuskiej kawalerii
Pod koniec 1931 roku, pomimo silnego oporu niektórych dowódców, rozpoczęto częściowo motoryzować dywizje kawalerii. W pierwszym rzucie przeorganizowano dwie z nich. Połączono pułki kawalerii z nowo formowanymi jednostkami zmotoryzowanymi. Już pierwsze ćwiczenia pokazały wszystkie minusy takiego łączenia dwóch rodzajów wojsk. Mimo to do końca roku 1932 utworzono 5 lekkich dywizji kawalerii; łączyły one oddziały konne z oddziałami całkowicie zmotoryzowanymi.

Schemat organizacyjny Lekkiej Dywizji Kawalerii wz. 32

W skład dywizji wchodziły dwie brygady kawalerii po dwa pułki kawalerii każda, grupa (pułk) wozów pancernych złożony z pięciu kompanii, batalion dragonów zmechanizowanych złożony z czterech kompani, pułk artylerii posiadający trzy dywizjony artylerii oraz batalion pionierów w składzie trzech kompanii. Grupę wozów pancernych tworzyły kompanie wyposażone w 64 pojazdy pancerne, w tym 20 półgąsienicowych wozów pancernych uzbrojonych w krótkolufowe działko SA 16 kal. 37 mm Panhard-Schneider-Kégresse P-16, 24 samochody pancerne Citroën-Kégresse P-28, 20 samochodów rozpoznawczych Laffly 50AM. Batalion dragonów zmechanizowanych był solidnie zaopatrzony w transportery półgąsienicowe typu Citroën-Kégresse P-19 w liczbie 99 sztuk. Z tego 11 było w sztabie batalionu. Każdy z dwóch szwadronów liniowych miał ich 32, a 24 były w szwadronie broni ciężkiej. W 1929 r., zgodnie z programem motoryzacji artylerii, pułki dostały po 115 półgąsienicowych transporterów Citroën-Kégresse P-17, z czego cztery dla pułkowego dowództwa, cztery z przyczepami dla radia w każdym dowództwie dywizjonu i cztery na broń na traktorach, sześć przeznaczono dla transportu amunicji i po jednym z radiem dla każdej baterii. W czasie ćwiczeń okazało się, że zbyt duże różnice w prędkości poruszania się oddziałów (8 km/h do 30 km/h) bardzo utrudniają dowodzenie i samą walkę. Niechętni takiej organizacji nazywali te pododdziały kpiąco (koń, łajno i brudny tłuszcz). W latach 1933-35 na potrzeby kawalerii opracowano wiele prototypów lekkich czołgów, z których kilka weszło do produkcji seryjnej. W 1933 roku gotowy był prototyp lekkiego czołgu Hotchkiss H-35, który później wejdzie w skład Lekkich Dywizji Zmechanizowanych (LDZmech.) oraz pozostałych jednostek kawalerii. Impulsem do dalszego gwałtownego rozwoju francuskich wojsk szybkich stało się dojście do władzy Hitlera, błyskawiczny rozwój armii niemieckiej oraz utworzenie wojsk pancernych. Powstanie w 1935 roku trzech dywizji pancernych (DPanc.), wyposażonych w ponad trzysta lekkich i szybkich czołgów w każdej, było wielkim zaskoczeniem dla francuskiego dowództwa.

Niemiecki projekt organizacji dywizji pancernej na przełomie 1934/1935
- Dowództwo dywizji
- Brygada strzelców zmotoryzowanych w składzie: pułku strzelców zmotoryzowanych złożonego z 2 batalionów (kompanie motocyklistów, zmotoryzowana, wsparcia), batalionu motocyklistów (4 kompanie motocyklistów, kompania wsparcia)
- Brygada pancerna w składzie: 2 pułków pancernych (2 bataliony czołgów po 4 kompanie, w tym 3 czołgów lekkich i 1 ciężkich)
- Pułk artylerii w składzie: zmotoryzowany dywizjon haubic (3 baterie po 4 haubice 105 mm), dywizjon dział samobieżnych (3 baterie po 4 działa samobieżne)
- Batalion artylerii przeciwpancernej po 3 kompanie armat
- Batalion rozpoznawczy w składzie: 2 kompanii wozów pancernych, kompanii motocyklistów i wsparcia
- Batalion łączności
- Kompania pionierów.

Niemiecka Dywizja Pancerna wz. 35
- Dowództwo dywizji
- Brygada strzelców zmotoryzowanych w składzie: pułku strzelców zmotoryzowanych złożonego z 2 batalionów (kompanie motocyklistów, zmotoryzowana, samochodów pancernych i wsparcia), batalionu motocyklistów (4 kompanie motocyklistów, kompania wsparcia)
- Brygada pancerna w składzie: 2 pułków pancernych (2 bataliony czołgów po 4 kompanie, w tym 3 czołgów lekkich i 1 średnich)
- Pułk artylerii w składzie: zmotoryzowany dywizjon haubic (3 baterie po 4 haubice 105 mm), dywizjon dział samobieżnych (3 baterie po 4 działa samobieżne)
- Batalion artylerii przeciwpancernej po 3 kompanie armat
- Batalion rozpoznawczy w składzie: 2 kompanii wozów pancernych, kompanii motocyklistów i wsparcia
- Batalion łączności
- Kompania pionierów.
Zajęcie strefy zdemilitaryzowanej w Nadrenii obudziło wreszcie z letargu francuskie naczelne władze wojskowe. W latach 1935-36 szybko opracowano kompleksowy plan modernizacji armii. Powstały plan czteroletni miał znacznie unowocześnić własne siły zbrojne. Ważnym punktem planów modernizacji armii, mimo sprzeciwu wielu generałów i polityków, była poważna rozbudowa sił pancernych. Okres 1936-39 charakteryzował się coraz bardziej zwiększającą się produkcją nowych typów czołgów oraz ich stałą modernizacją. W sferach dowódczych nastąpił rozłam, trwający do samego ataku Niemców, dotyczący doktryny użycia jednostek kawalerii.

Dalsze narastanie niemieckiego zagrożenia spowodowało we Francji jeszcze szybszy wzrost wydatków na zbrojenia. Fabryki opuszczało coraz więcej czołgów oraz wozów pancernych o lepszych parametrach technicznych. Nowe czołgi były coraz lepsze, przykładem może być bardzo udany czołg przeznaczony dla kawalerii – Somua S-35, który należał do najlepszych w swojej klasie. Był szybki, dobrze opancerzony i uzbrojony. Jego jedyną wadą były rozmiary, był bowiem duży, co ułatwiało jego wykrycie i trafienie. Z hal montażowych wyjeżdżało też coraz więcej szybkich samochodów pancernych. Najbardziej udanym z nich okazał się Panhard 178 (używany potem chętnie przez Niemców i ich sojuszników). Do jesieni 1938 r. liczba samochodów pancernych w armii francuskiej wynosiła już ponad 600. Do produkcji seryjnej weszły również czołgi wsparcia piechoty FCM oraz rozpoznawcze Renault AMR 35. W tej sytuacji nadszedł czas na wymianę sprzętu pancernego w dywizjach kawalerii. Aby można było tego dokonać, postanowiono jeszcze raz zmienić strukturę organizacyjną jednostek kawalerii. W lipcu 1935 roku podpisano rozkaz o przekształceniu 4 Dywizji Lekkiej Kawalerii w dywizję zmechanizowaną, co zrealizowano na początku 1936 roku. W następnym roku przekształcono podobnie 5 Dywizję Lekkiej Kawalerii w 2 Lekką Dywizję Zmechanizowaną.

Organizacja Lekkiej Dywizji Zmechanizowanej wz. 35
Lekka Dywizja Zmechanizowana zorganizowana w 1935 r. składać się miała z:
- Pułku rozpoznawczego z 2 szwadronami motocyklistów i 2 szwadronami AMD (40 sztuk)
- Brygady pancernej z 2 pułkami (każdy po 2 szwadrony AMC i 2 szwadrony AMR)
- Brygady zmotoryzowanej z 2 pułkami dragonów zmotoryzowanych, w pułku znajdowały się 2 bataliony (jeden pułk miał być przewożony transporterami półgąsienicowymi, a drugi ciężarówkami)
- Pułku artylerii.
W czasie jesiennego kryzysu w 1938 roku Francja nie posiadała jeszcze ani jednej dywizji pancernej, a tylko 2 dywizje zmechanizowane, 3 częściowo zmechanizowane dywizje kawalerii oraz 7 dywizji zmotoryzowanych. Poza tym istniało 21 batalionów nowoczesnych czołgów, które były przeznaczone do wspierania działań poszczególnych armii. Wkroczenie wojsk niemieckich do Pragi i ostateczna likwidacja Czechosłowacji wywołały szok francuskiej opinii publicznej oraz ostrą krytykę polityki ustępstw wobec Hitlera, która doprowadziła do brutalnego złamania przez III Rzeszę układu monachijskiego. W tej sytuacji rząd francuski przeznaczył dodatkowe fundusze na modernizację armii. Powoli zwiększano produkcję w fabrykach zbrojeniowych. W efekcie prac modernizacyjnych powstały nowe wersje już produkowanych czołgów. Były one teraz lepiej przystosowane do warunków nowoczesnej wojny. Czołgi te to Renault R-39, Renault R-40, Hotchkiss H-39, Somua S-40.

W czasie mobilizacji w 1939 roku mieszane dywizje kawalerii pozostawiono w ich pokojowym składzie organizacyjnym, by w 1940 roku rozłożyć je na lekkie dywizje kawalerii DLC.

W sierpniu 1939 r. w armii francuskiej na obszarze metropolii znajdowały się trzy dywizje kawalerii, składające się z:
1 Dywizja Kawalerii – 1 Brygada Kawalerii (1 Pułk Huzarów, 8 Pułk Szwoleżerów), 2 Brygada Kawalerii (1 Pułk Szwoleżerów, 19 Pułk Dragonów), 1 Pułk Wozów Pancernych, 5 Batalion Dragonów, 75 Pułk Artylerii Zmotoryzowanej.
2 Dywizja Kawalerii – 3 Brygada Kawalerii (18 Pułk Szwoleżerów, 5 Pułk Kirasjerów), 4 Brygada Kawalerii (8 Pułk Dragonów, 31 Pułk Dragonów), 2 Pułk Wozów Pancernych, 3 Batalion Dragonów, 73 Pułk Artylerii Zmotoryzowanej.
3 Dywizja Kawalerii – 5 Brygada Kawalerii (4 Pułk Huzarów, 6 Pułk Dragonów), 6 Brygada Kawalerii (11 Pułk Kirasjerów, 12 Pułk Szwoleżerów), 3 Pułk Wozów Pancernych, 2 Batalion Dragonów, 72 Pułk Artylerii Zmotoryzowanej.

Organizacja Lekkiej Dywizji Kawalerii wz. 40
Latem 1939 r. inspektor kawalerii oraz gen. Gamelin chcieli zmienić strukturę dywizji kawalerii. Okazało się, że dywizja kawalerii była zbyt liczna. Posiadając znaczną ilość koni była bardzo wrażliwa na ostrzał oraz bombardowanie. Ponadto w takiej postaci dywizje te mogły być użyte jedynie na obszarze ograniczonym francuską linią Maginote’a i umocnieniami Linii Zygfryda. Dlatego ostatecznie postanowiono znacznie je odchudzić i nieco zmotoryzować. Wszyscy ci, którzy mieli opuścić dywizje kawalerii, mieli zasilić nowo formowane dywizje zmechanizowane, oddziały rozpoznawcze lub dywizje piechoty. Nowe lekkie dywizje kawalerii miały nadal działać na obszarach zalesionych, gdzie miały spełniać zadania osłonowe. Kiedy wybuchła wojna, zmobilizowano 3 dywizje kawalerii oraz w czasie mobilizacji sformowano jeszcze dwie nowe.

Organizacja Lekkiej Dywizji Kawalerii w maju 1940 r.


1st DLC 2nd DLC 3rd DLC 4th DLC 5th DLC
Cavalry Brigade:
- Cavalry regiment
- Cavalry regiment
2nd BC
1st Chasseurs
19th Dragoons
3rd BC
18th Chasseurs
5th Cuirassiers
5th BC
4th Hussards
6th Dragoons
4th BC
8th Dragoons
31st Dragoons
6th BC
11th Cuirassiers
12th Chasseurs
Light Motorized Brigade:
- 15 H-35/39
- 16 AMD Panhard178
- 23 AMR 33/35
11th BLM
1st RAM
5th RDP
12th BLM
2nd RAM
3rd RDP
13th BLM
3rd RAM
2nd RDP
14th BLM
4th RAM
14th RDP
15th BLM
5th RAM
15th RDP
Artillery Regiment:
- 12 75 mm guns
- 12 105 mm howitzers
- BDAC (8 47 mm AT guns)
75th RATT
10th BDAC
73rd RATT
10th BDAC
72nd RATT
10th BDAC
77th RATT
none
78th RATT
10th BDAC


Organizacja lekkiej dywizji kawalerii na przykładzie 2 Lekkiej Dywizji Kawalerii
(kliknij aby powiększyć)

Lekka dywizja kawalerii składała się z dwóch brygad kawalerii i zmotoryzowanej. Brygada kawalerii składała się dwóch pułków o sile przeliczeniowego batalionu piechoty każdy. Lekka brygada zmotoryzowana składała się z pułku zmotoryzowanych dragonów oraz pułku samochodów pancernych. W skład dywizji wchodziły też pułk artylerii (dywizjon armat 75 mm, dywizjon haubic 105 mm, bateria dział przeciwpancernych licząca 8 armat 47 mm i bateria armat przeciwlotniczych 25 mm), kompania armat przeciwlotniczych, kompania pionierów oraz służby logistyczne.

Pułk dragonów zmotoryzowanych (DLC)
Régiment de Dragons Portés (RDP) miał 2 bataliony (pierwszy batalion na transporterach Citroën-Kégresse P-19, drugi batalion miał ciężarówki).
Batalion zmotoryzowanych dragonów (Batallion de Dragons Portés):
1 szwadron rozpoznawczy Auto Mitrailleuses de Reconnaissance (AMR)
- 1 czołg AMR 33/35 dowództwa + 2 rezerwowe,
- 2 plutony po 5 AMR każdy
- 2 plutony motocyklistów
Razem: 11 + 2 AMR 33/35, 8 LKM, 26 motocykli z koszami,
1 szwadron strzelców d’inanterie motorisee
- 1 drużyna wsparcia
- 1 pluton dowodzenia
- 3 plutony liniowe
- 1 pluton karabinów maszynowych
Razem: ok. 200 ludzi, 18 LKM, 4 CKM, 1 moździerz 60 mm, 32 transportery opancerzone Citroën-Kégresse P-19,
1 szwadron wsparcia Mitrailleuses et Engins
- 1 drużyna dowodzenia
- 2 plutony karabinów maszynowych
- 2 plutony dział przeciwpancernych
- 1 pluton moździerzy.
Razem: 19 transporterów opancerzonych Citroën-Kégresse P-19, 8 CKM, 4 moździerze 81 mm, 4 armaty przeciwpancerne 25 mm, 6 ciężarówek.
Batalion zmotoryzowanych dragonów (Batallion de Dragons Portés) miał: 11 wozów AMR 33/35, 26 LKM, 12 CKM, 1 moździerz 60 mm, 4 moździerze 81 mm i 4 armaty przeciwpancerne 25 mm, 51 transporterów opancerzonych Citroën-Kégresse P-19, 26 motocykli z koszami (porównawczo, regularny batalion piechoty miał 36 LKM, 16 CKM, 3 moździerze 60 mm, 2 moździerze 81 mm i 2 armaty przeciwpancerne 25 mm).
Cały Régiment de Dragons Portés posiadał na stanie: 22 wozy bojowe AMR 33/35, 52 LKM, 24 CKM, 2 moździerze 60 mm, 8 moździerzy 81 mm, 8 działek przeciwpancernych 25 mm, 52 motocykle z koszami, 51 transporterów opancerzonych Citroën-Kégresse P-19, 63 ciężarówki.

Organizacja batalionu dragonów zmechanizowanych (DLC)
(kliknij aby powiększyć)

Pułk samochodów pancernych (DLC)
Régiment d’Auto Mitrailleuses (RAM) posiadał:
- 1 drużyna dowodzenia
- 1 szwadron Auto Mitrailleuses de Découverte (AMD)
1 wóz AMD dowódcy
4 plutony po 3 AMD każdy i 2 AMD w rezerwie
Razem: 105 ludzi, 13 AMD, 3 półciężarówki, 4 ciężarówki, 16 motocykli,
- 1 szwadron Auto Mitrailleuses de Combat (AMC)
1 wóz AMC dowódcy
4 plutony po 3 AMC każdy i 2 AMC w rezerwie
Razem: 11 + 4 AMC,
- 2 szwadrony motocyklistów
1 pluton dowodzenia
4 plutony motocyklistów.
Razem: 14 + 2 pojazdy AMD (Panhard 178), 14 + 2 AMC (H-35), 16 LKM, 2 moździerze 60 mm, 4 półciężarówki, 12 ciężarówek, 108 motocykli z koszami.

Pułk kawalerii (DLC)
- 1 szwadron wsparcia Mitrailleuses et Engins
- 4 szwadrony.
Razem: 48 LKM, 8 CKM, 4 moździerze 60 mm i 4 armaty przeciwpancerne 25 mm.
Dla porównania, batalion piechoty posiadał na stanie: 36 LKM, 16 CKM, 3 moździerze 60 mm, 2 moździerze 81 mm i 2 armaty przeciwpancerne 25 mm.

Pułk artylerii (DLC)
Régiment d’Artillerie Tractee Tout Terrain (RATT):
- 1 dywizjon armat 75 mm
- 1 dywizjon haubic 105 mm
- 1 bateria artylerii przeciwpancernej
- 1 bateria artylerii przeciwlotniczej.
Razem: 12 armat 75 mm, 12 haubic 105 mm, 8 dział przeciwpancernych 47 mm, 6 dział przeciwlotniczych 25 mm, 14 transporterów półgąsienicowych Citroën P-17, P-24 transporterów półgąsienicowych Unic P-107.

Na początku 1940 roku utworzono jeszcze dwie dywizje kawalerii.

W chwili niemieckiego ataku w skład DLC wchodziły następujące brygady zmechanizowane:
1 DLC – 11 Bryg. Zmech. (1 pułk wozów panc., 5 pułk drag.)
2 DLC – 12 Bryg. Zmech. (2 pułk wozów panc., 3 pułk drag.)
3 DLC – 13 Bryg. Zmech. (3 pułk wozów panc., 2 pułk drag.)
4 DLC – 14 Bryg. Zmech. (4 pułk wozów panc., 14 pułk drag.)
5 DLC – 15 Bryg. Zmech. (5 pułk wozów panc., 15 pułk drag.).
Z tego 2, 3, 4, 5 DLC w szwadronie wozów pancernych posiadały czołgi Hotchkiss.

Podobnie jak wcześniej do dywizji kawalerii, podczas mobilizacji wprowadzono dla dywizji zmechanizowanych nową strukturę organizacyjną. Pułk rozpoznawczy pozostał bez zmian, natomiast pułki pancerne składały się już wyłącznie z wozów kategorii AMC po dwa szwadrony Hotchkiss H-35 i cięższych Somua S-35. Brygadę zmotoryzowaną zastąpiono pułkiem, w którym każdy dywizjon dysponował szwadronem wozów AMD. W ten sposób podwojono liczbę wozów AMC, a dwukrotnie zmniejszono liczbę AMD, co oznaczało poważne wzmocnienie siły uderzeniowej dywizji. Miała ona teraz 260 wozów bojowych, z czego 160 stanowiły wszechstronne AMC. Uległy też zmianie proporcje między jej elementami pancernymi a piechotą. Jeśli poprzednio było 12 szwadronów pancernych i 18 szwadronów piechoty, a więc 1:1,5, to etat 1939 roku przewidywał 13 szwadronów pancernych i 15 szwadronów piechoty, czyli 1:1,15 (w niemieckiej dywizji pancernej stosunek ten wynosił 1:1,4). Francuska lekka dywizja zmechanizowana ustępowała niemieckiej dywizji pancernej. Miała mniej wozów bojowych, a zwłaszcza dział przeciwpancernych, co w pewnym stopniu rekompensowała większa liczba czołgów średnich. Jej wartość ograniczały jednak zasady użycia, zbliżone do zadań kawalerii i w nielicznych tylko wypadkach przewidujące samodzielne działania w głębi pola walki.

Według tegoż etatu zorganizowano jeszcze w lutym 1940 roku 3 DLM. Już w czasie niemieckiej ofensywy na zachodzie zapadła decyzja o likwidacji konnych jednostek i przekształceniu ich w DLM (LDZmech.). Posiadały one tylko jeden pułk wozów bojowych, jeden pułk rozpoznawczy i dwa plutony wozów pancernych i motocyklistów. W dywizji takiej miało być 180 wozów bojowych: 40 AMC Somua i Hotchkiss, 40 samochodów pancernych AMD oraz 60 wozów AMR, w tym 40 Hotchkissów. W czerwcu 1940 roku zorganizowano z resztek 1 Lekkiej Dywizji Kawalerii i zaimprowizowanych oddziałów pancernych 4 Lekką Dywizję Zmechanizowaną, a 4 Lekką Dywizję Kawalerii przekształcono w 7 Lekką Dywizję Zmechanizowaną. Reorganizacji pozostałych dywizji kawalerii przeszkodziło zawieszenie broni.

Lekka Dywizja Zmechanizowana wz. 40
Kawaleria chciała zaopatrzyć brygadę pancerną tylko w czołgi Somua S-35, ale w tamtym czasie były dostępne tylko czołgi Hotchkiss H-35 i one weszły w skład brygady jako wozy bojowe AMC. Transformacja 4 DLM opóźniała się, wprowadzono bowiem liczne modyfikacje według wcześniejszej struktury organizacyjnej. Brygada zmotoryzowana została zredukowana do jednego zmotoryzowanego pułku dragonów posiadającego 3 bataliony przewożone ciężarówkami terenowymi (Lorraine i Laffly). Szwadrony AMR były przydzielone do zmotoryzowanego pułku dragonów i pułki zostały zaopatrzone w 35 czołgów Somua S-35 i Hotchkiss H-35 (ale powolna produkcja Somua S-35 nie pozwoliła na wprowadzenie ich do pułków, które zachowały starsze czołgi Hotchkiss H-35). Pułk rozpoznawczy otrzymał wozy pancerne Panhard 178.

Organizacja lekkich dywizji zmechanizowanych w dniu 10 maja 1940 r.


1st DLM 2nd DLM 3rd DLM 4th DLM *
2 Combat tank regiments **:
- 48 Somua and 47 Hotchkiss
- 48 Somua and 47 Hotchkiss
4th Cuirassiers (H-35)
18th Dragoons (H-35)
13th Dragoons (H-35)
29th Dragoons (H-35)
1st Cuirassiers (H-39)
2nd Cuirassiers (H-39)
3rd Cuirassiers (H-39)
7th Cuirassiers (H-39)
1 Motor. Dragoons Regiment:
- 69 AMR
4th RDP (AMR) 1st RDP (AMR) 11th RDP (H-39) 7th RDP (none)
1 recon regiment
- 48 AMD Panhard178
6th Cuirassiers 8th Cuirassiers 12th Cuirassiers 10th Cuirassiers
Artillery Regiment:
- 24 75mm guns
- 12 105mm howitzers
- BDAC (8 47mm AT guns)
- AA Bie (6 25mm AA guns)
74th RATT
10th BDAC
1020/405 Bie
71st RATT
10th BDAC
1018/405 Bie
76th RATT
10th BDAC
1023/404 Bie
none

* 4 DLM miała zostać sformowana do 1 lipca 1940. Jej elementy wzięły czynny udział w walkach w dniach 15-25 maja w ramach 4 DCR, 7 Cuirassiers (1 szwadron Somua i szwadron Hotchkiss) podporządkowano dowództwu 7 Armii tworząc „De Langle’s Group”. 7 RDP posiadał tylko dwa bataliony i nie otrzymał części wozów bojowych do szwadronu wozów pancernych.
** Wszystkie regimenty posiadały:
- 1 czołg Somua dowódcy
- 1 pułk czołgów Somua posiadał 2 szwadrony po 23 Somua + 1 czołg dowódcy
- 1 pułk czołgów Hotchkiss posiadał 2 szwadrony po 23 Hotchkiss + 1 czołg dowódcy.
W organizacji sił armii francuskiej w końcu 1939 r. z 1 i 2 DLM został stworzony Korpus Kawalerii (Korpus Kawalerii bez jednego konia!). Korpus Kawalerii wchodził w skład 1 Armii. Miał on wraz z innymi oddziałami rozpoznawczymi armii osłaniać jej siły główne w rejonie Gembloux. W marcu 1940 r. była już gotowa 3 DLM. W tym czasie 1 DLM została przesunięta do 7 Armii. Korpus Kawalerii otrzymał wtedy zamiast 1 DLM nowo sformowaną 3 DLM. 1 DLM miała, razem z oddziałami rozpoznawczymi, osłaniać główne siły 7 Armii w marszu na Bredę w Holandii i Turnhout w Belgii.

Organizacja 3 Lekkiej Dywizji Zmechanizowanej
(kliknij aby powiększyć)

Lekka Dywizja Zmechanizowana wz. 40 składała się z 2 brygad szybkich, pierwsza z nich, pancerna, złożona była z 2 pułków pancernych, a druga, zmechanizowana, składała się z pułku rozpoznawczego i pułku zmotoryzowanych dragonów (po 3 bataliony). Dodatkowo, w brygadzie zmechanizowanej znajdował się jeszcze pułk artylerii (w składzie 2 dywizjonów armat 75 mm i dywizjonu haubic 105 mm). Pułk artylerii posiadał ponadto baterię dział przeciwpancernych 47 mm oraz baterię armat przeciwlotniczych 25 mm.

Organizacja batalionu dragonów zmechanizowanych (DLM)
(kliknij aby powiększyć)

Pułk dragonów zmechanizowanych (DLM)
Régiment de Dragons Portés (RDP) składał się z trzech batalionów.
Każdy batalion dragonów posiadał 5 szwadronów:
- 1 szwadron Auto Mitrailleuses de Reconnaissance (AMR)
1 wóz dowódcy AMR
4 plutony po 5 AMR każdy i 2 AMR w rezerwie (planowano zastąpić stare wozy AMR 35 właśnie produkowanymi Hotchkiss H-39),
- 1 szwadron motocyklistów
1 pluton dowodzenia
4 plutony motocyklistów
Razem: 144 ludzi, 16 LKM, 1 moździerz 60 mm, 6 ciężarówek, 2 samochody, 44 motocykle,
- 2 szwadrony strzelców z
1 plutonem karabinów maszynowych
3 plutonami strzelców
1 drużyną moździerzy
Razem: ok. 200 ludzi, 21 terenowych ciężarówek Laffly S20 TL, 18 LKM, 4 CKM i 1 moździerz 60 mm,
- 1 szwadron wsparcia Mitrailleuses et Engins
2 plutony karabinów maszynowych
1 pluton moździerzy
1 pluton przeciwpancerny.
Razem: 8 CKM, 4 moździerze 81 mm, 4 armaty przeciwpancerne 25 mm, 22 ciężarówki, 4 półciężarówki.
Batalion dragonów zmechanizowanych posiadał 21 + 2 wozy AMR 33/35, 52 LKM, 16 CKM, 3 moździerze 60 mm, 4 moździerze 81 mm, 4 armaty przeciwpancerne 25 mm, 52 motocykle z koszami, 42 ciężarówki terenowe Laffly S20 TL, 40 ciężarówek.
Batalion dragonów zmotoryzowanych (typu DLM) okazał się silnym oddziałem, co udowodnił w starciach z niemieckimi batalionami strzelców zmotoryzowanych wchodzącymi w skład dywizji pancernych.
Uwaga: 1 DLM był wyposażony samochody ciężarowe Lorraine 28 zamiast Laffly S20 TL.
Pułk dragonów zmechanizowanych (Régiment de Dragons Portés) posiadał na stanie: 63 + 6 AMR 33/35, 12 dział przeciwpancernych 25 mm, 12 moździerzy 81 mm, 9 moździerzy 60 mm, 156 LKM, 48 CKM, 156 motocykli z koszami, 126 ciężarówek terenowych Laffly S20 TL, 120 ciężarówek.

Pułk rozpoznawczy (DLM)
Régiment de Découverte (RD):
- 1 pluton dowodzenia
- 1 szwadron zaopatrzenia
Razem: 200 ludzi, 4 rezerwowe AMD, 2 ambulanse, 4 ciężarówki.
Dwie grupy rozpoznawcze, każda po:
- 1 szwadron wozów pancernych (AMD)
1 pluton dowodzenia
4 plutony wozów pancernych
Razem: 153 ludzi, 21 wozów pancernych AMD (Panhard 178), 16 LKM, 1 moździerz 60 mm, 21 motocykli, 3 motocykle z koszami, 6 samochodów, 4 półciężarówki, 3 ciężarówki.
- 1 szwadron motocyklowy
1 pluton dowodzenia
4 plutony motocyklistów
Razem: 147 ludzi, 16 LKM, 1 moździerz 60 mm, 11 motocykli, 55 motocykli z koszami, 2 samochody, 4 półciężarówki, 2 ciężarówki.
Razem: 67 oficerów, 882 ludzi, 44 + 4 AMD (Panhard 178), 32 LKM, 223 motocykle solo i z koszami, 34 samochody osobowe, 38 półciężarowych, 33 ciężarowe.

Pułk pancerny (DLM)
Régiment de Combat (RC):
- 2 szwadrony czołgów Hotchkiss H-35/39, 1 dowódcy oraz 4 plutony po 5 czołgów każdy i 2 H-35/39 w rezerwie.
- 2 szwadrony czołgów Somua S-35, 1 dowódcy, 4 plutony po 5 czołgów każdy i 2 czołgi w rezerwie.
Pułk został zorganizowany do 1 grupy szwadronów Hochtkiss i 1 grupy szwadronów Somua. Dowódca każdej grupy miał 1 czołg dowodzenia.
Dowódca pułku także posiadał swój czołg Somua S-35.
Cały pułk posiadał etatowo 46 + 2 czołgów Somua S-35 i 45 + 2 Hotchkiss.
Uwaga: W każdym plutonie czołgów Hotchkiss dowódca otrzymał czołg z nową wieżą APX-R 1, wyposażoną w działko 37 mm SA38 (kalibru 37 mm i długości 34 kalibrów) zamiast APX-R, wieżyczki wyposażonej w działo 37 mm SA18 pistoletu (kalibru 37 mm i długości 20 kalibrów).

Łączność czołgów
W 1940 r. tylko dowódcy plutonów otrzymali radia. Radio ER29 miało zasięg teoretyczny wynoszący 5 km. Radio to posiadało inną częstotliwość niż radiostacje piechoty typu ER40, w które zaopatrzeni byli zmotoryzowani dragoni i części artylerii DLM. W przeciwieństwie do czołgów Somua S-35, maszyny Hotchkiss nie posiadały wewnętrznego radia. Dlatego radia ER29 musiały być schowane w opancerzonym pudełku w tyle czołgu Hotchkiss. W Somua S-35, radio ER29 było bezpośrednio obsługiwane przez dowódcę czołgu, który mógł pomóc załadowującemu 47 mm działko. Pozostałe czołgi Somua S-35 z plutonu miały zostać zaopatrzone w radia ER28, ale nie zostało to zrobione przed zakończeniem kampanii. W czasie walk w Somua S-35 wyszło, że miejsce gdzie była radiostacja ER29 znajdowało się na linii łusek które wylatywały po każdym strzale działka 47 mm, co okazało się bardzo dużym zaskoczeniem!

Pułk artylerii (DLM)
Régiment d’Artillerie Tractee Tout Terrain (RATT):
- 2 dywizjony armat 75 mm
- 1 dywizjon haubic 105 mm
- 1 bateria armat przeciwpancernych 47 mm
- 1 bateria armat przeciwlotniczych 25 mm
Razem: 24 armaty 75 mm, 12 haubic 105 mm, 8 armat przeciwpancernych 47 mm, 6 armat przeciwlotniczych 25 mm, 14 transporterów półgąsienicowych Citroën P-17, 36 Unic P-107.

Rozwój sił pancernych piechoty
Piechota, podobnie jak kawaleria, także dysponowała czołgami. Jednak w przeciwieństwie do kawalerii niemal przez całe lata dwudzieste dowództwo piechoty nie robiło nic w kierunku rozwijania wojsk pancernych. Poza częściowym zmotoryzowaniem siedmiu dywizji piechoty w tym czasie praktycznie nic nie zmieniono. Okazało się, że stronnictwo przeciwników rozwoju sił pancernych w piechocie było znacznie liczniejsze niż w kawalerii. Nie rozwijano produkcji nowych czołgów, bazując na przestarzałych FT-17 tylko w części zmodernizowanych. Pierwszym czołgiem, jaki otrzymała piechota, był powstały w 1934 roku, po siedmiu latach prób, czołg Renault B-1. Ten ciężki czołg piechoty ważył 25 ton i napędzany był silnikiem o mocy 250 kM, umożliwiającym rozwinięcie prędkości wynoszącej 28 km/h. Był on (potężnie jak na ten okres) uzbrojony w armatę 75 mm w kadłubie oraz działko przeciwpancerne 47 mm, znajdujące się w obrotowej wieży. Rok potem, w 1935, powstał lekki czołg wsparcia piechoty R-35, który był produkowany później w dużej ilości. Oba te czołgi były przez cały czas produkcji sukcesywnie modernizowane.

Na początku lat trzydziestych powstało kilka projektów organizacji francuskiej dywizji pancernej. Niestety, brak czołgów średnich o dobrych właściwościach manewrowych przeszkadzał w ich urzeczywistnieniu. Poza zmotoryzowaniem (częściowym) siedmiu dywizji piechoty właściwie nic się nie działo. Dopiero kiedy ku końcowi zmierzały prace nad nowym czołgiem przeznaczonym dla piechoty, coś drgnęło. W styczniu 1934 roku gen. Weygand postulował obok częściowej motoryzacji kawalerii, siedmiu dywizji piechoty i trzech grup rozpoznawczych korpusów, utworzenie dwóch pierwszych dywizji pancernych. Jednak z powodu oporu części wyższych oficerów dalej tkwiących w okopach I wojny światowej na realizację tych zamierzeń trzeba było jeszcze trochę poczekać.

Plan czteroletni przewidywał modernizację dalszych trzech dywizji piechoty, lecz dopiero w 1939 roku udało się zmotoryzować jedną z nich. Na papierze liczba dywizji zmotoryzowanych przewyższa dwukrotnie liczbę takich samych związków w armii niemieckiej. Jednak motoryzacja dywizji niemieckich była bardziej kompletna. Obejmowała ona bowiem wszystkie pododdziały. Najważniejszą zaletą niemieckich jednostek zmotoryzowanych był fakt posiadania nowoczesnych regulaminów walki, przystosowanych do wojny wybitnie ruchomej, podczas gdy taktyka jednostek francuskich nie różniła się od taktyki jednostek piechoty. W lecie 1935 roku nastąpiła reorganizacja francuskich wojsk pancernych. Jej efekty przetrwały do mobilizacji w 1939 roku. Zostały wtedy utworzone brygady pancerne, każda z nich składała się z dwóch regimentów, a te posiadały po dwa bataliony. Każdy batalion składał się z czołgów tego samego typu. Bataliony dzieliły się na lekkie i ciężkie.

W lipcu 1935 roku podział francuskiej broni pancernej był następujący:
1 Bryg. – 504, 506 RCC
2 Bryg. – 508, 510 RCC
3 Bryg. – 507, 509 RCC
4 Bryg. – 503, 505 RCC
5 Bryg. – 501, 502 RCC
W 3 Brygadzie jeden z batalionów posiadał 9 czołgów FCM 2C. Bataliony posiadające na stanie czołgi FT-17 liczyły 63 maszyny. Trzeba pamiętać, że w latach trzydziestych wyposażenie oddziałów stanowiły czołgi Renault FT-17, a przezbrajanie w nowe maszyny zaczęło się dopiero w 1937 roku wprowadzeniem do pięciu batalionów wozów Renault R-35, a do jednego Renault D-2. Rosnące ilości nowego sprzętu pozwoliły jednak na sformowanie w 1938 roku dwóch nowych pułków pancernych. Rozwiązano dowództwo jednej z brygad, a każda z pozostałych składała się odtąd z trzech pułków.

Stan i organizacja brygad pancernych na początku 1939 roku
1 Brygada Pancerna
- 504 Pułk Pancerny (90 czołgów Renault R-35)
- 506 Pułk Pancerny (90 czołgów Renault R-35)
2 Brygada Pancerna
- 508 Pułk Pancerny (45 czołgów Renault R-35, 45 czołgów D-1 od marca 1938 r., 34 czołgi B-1bis)
- 510 Pułk Pancerny (45 czołgów Renault R-35, 45 czołgów D-1 od kwietnia 1938 r., 34 czołgi B-1bis)
3 Brygada Pancerna
- 507 Pułk Pancerny (45 czołgów Renault R-35, 45 czołgów D-1 od stycznia 1939 r., 45 czołgów D-2)
- 509 Pułk Pancerny (90 czołgów Hotchkiss H-39)
4 Brygada Pancerna
- 503 Pułk Pancerny (45 czołgów Renault R-35, 45 czołgów FCM 36)
- 505 Pułk Pancerny (90 czołgów Hotchkiss H-39)
5 Brygada Pancerna
- 501 Pułk Pancerny (90 czołgów Renault R-35)
- 502 Pułk Pancerny (45 czołgów Renault R-35, 45 czołgów FCM 36)
6 Brygada Pancerna
- 511 Pułk Pancerny (45 Renault R-35, 34 czołgi B-1, 3 czołgi FCM 2C)
- 512 Pułk Pancerny (34 czołgi B-1bis)
Do 1939 roku wszystkie wozy FT-17 zostały przesunięte do rezerwy, a w przededniu wojny trzy bataliony pancerne były wyposażone w czołgi B-1, jeden batalion w wozy D-2, dwa w FCM 36, trzy w Hotchkiss-35 i czternaście w Renault-35. W toku mobilizacji utworzono osiem nowych pułków czołgów. Wyciągnięte ze składnic wozy FT-17 stanowiły wyposażenie dziesięciu nowo sformowanych batalionów, trzy bataliony otrzymały wozy R-35 i H-35. Istniał także samodzielny batalion wyprodukowanych tuż po I wojnie św. ciężkich 70-tonowych czołgów typu 2C.

Po rozwiązaniu pułków usamodzielnione bataliony otrzymały numerację od 1 do 39. Tak więc we wrześniu 1939 roku armia francuska dysponowała czterdziestoma batalionami czołgów, przedstawiającymi zresztą bardzo zróżnicowaną wartość i siłę bojową. W oddziałach czołgów piechoty było ogółem dziewięć czołgów ciężkich, 136 czołgów średnich oraz 1170 czołgów lekkich nowoczesnych i 630 starych, w sumie 1945 wozów bojowych. Nadal jednak, oprócz batalionów pancernych, piechota nie dysponowała innymi jednostkami wyposażonymi w czołgi. W roku 1934 pułkownik de Gaulle przedstawił Sztabowi Generalnemu zarys organizacyjny nowego typu jednostki – dywizji pancernej. Miała się ona składać z 5 batalionów czołgów, co dawało razem ok. 400 wozów bojowych.

Projekt dywizji pancernej przedstawiony przez de Gaulle’a
(kliknij aby powiększyć)

Dowództwo francuskie odrzuciło jednak ten projekt jako niemieszczący się w panującej wówczas doktrynie wojennej. Co jakiś czas pojawiały się też inne projekty, ale ginęły one w ogólnym zamieszaniu. Dopiero zaostrzenie sytuacji w Europie częściowo zmieniło nastawienie dowództwa do możliwości utworzenia dywizji pancernej. Generałowie Héring i Billotte poparli powstanie nowego typu jednostek, jakimi miały być dywizje pancerne, przy czym gen. Héring przestrzegał przed tworzeniem jednostek hybrydowych (konnych i zmechanizowanych) natomiast gen. Billotte był za utworzeniem jednostek pancernych. Gen. Gamelin nie dał się z początku przekonać do postulatów obu generałów. Tymczasem 1 maja 1937 r. w Berlinie odbyła się defilada, w której udział wzięła kompletna dywizja pancerna. We Francji prowadzono tajne ćwiczenia w rejonie obozu Sissonne, z wykorzystaniem czołgów B-1. Ćwiczenia wypadły bardzo pozytywnie, postanowiono więc utworzyć pierwszy oddział pancerny złożony z dwóch mieszanych brygad (każda po 3 bataliony czołgów i 2 bataliony piechoty) oraz pułku artylerii (złożony z 3 dywizjonów artylerii, razem 36 dział, baterii artylerii przeciwpancernej, baterii artylerii przeciwlotniczej), batalionu rozpoznawczego, batalionu pionierów, batalionu logistycznego. 15 grudnia 1937 roku wydano zalecenie, aby utworzyć jak najszybciej dwie dywizje pancerne. Pierwsza grupa pancerna powstała w lutym 1938 w rejonie Nancy. Składała się ona z 3 batalionów czołgów B-1, batalionu czołgów D-2, dwóch batalionów zmechanizowanych i dywizjonu artylerii. Powolna produkcja ciężkich czołgów B-1 wymusiła jednak oszczędności. Skasowano po batalionie czołgów w brygadzie. Nowo formowana dywizja pancerna miała się teraz składać z 4 batalionów czołgów i 2 batalionów piechoty zmotoryzowanej oraz jednostek wsparcia. W grudniu 1938 ostatecznie zawarto porozumienie w sprawie powstania dwóch dywizji pancernych, lecz gen. Colson ostrzegł, że nie będą one gotowe przed 1941 rokiem. 2 września 1939 oficjalnie sformowano pierwszą brygadę pancerną. Początkowo w skład każdej z nich miało wchodzić 6, a później tylko 4 bataliony czołgów średnich. Z powodu opóźnień w produkcji zdecydowano się raz jeszcze osłabić ich siłę uderzeniową i sformowano je wg nowego etatu, który przewidywał 2 bataliony czołgów średnich i 2 bataliony czołgów lekkich, ponadto w batalionie zmechanizowanym znajdował się szwadron samochodów pancernych, rozpoznawczych AMR. 16 stycznia 1940 roku utworzono dwie dywizje pancerne, a 20 marca powstała jeszcze 3 DPanc., ostatnia, czwarta powstała 15 maja, lecz tak naprawdę jej tworzenie nigdy nie zostało ukończone.

Dywizje te trudno uznać za w pełni pancerny związek taktyczny, było to raczej stałe, dysponujące niezbędnymi służbami zgrupowanie czołgów, nieprzeznaczone do wykonywania samodzielnych zadań, ani też działań w warunkach wojny ruchomej. Słabością tych jednostek był częsty brak niektórych pomocniczych pododdziałów. 11 września płk de Gaulle wysłał list do naczelnego dowództwa mówiący o jego doświadczeniu wyniesionym z walki 24 BCC. Znów domagał się, aby brygady pancerne miały po 4 bataliony czołgów. Sugerował on też, by z samodzielnych batalionów czołgów lekkich sformować większe zgrupowania pancerne będące pod rozkazami dowódców armii, aby uniknąć rozproszenia czołgów. Nie otrzymał jednak aprobaty naczelnego dowództwa francuskiego. 17 grudnia 1939 r. gen. Billotte postulował, aby pierwsze trzy dywizje pancerne zdołano zorganizować do końca wiosny 1940. Zaproponowano dalsze osłabienie dywizji pancernej poprzez usuniecie batalionu czołgów. Teraz dywizja pancerna miała się składać z:
- półbrygady ciężkich czołgów z dwoma batalionami czołgów
- półbrygady lekkich czołgów z dwoma batalionami czołgów
- batalionu zmechanizowanego szaserów (Chasseurs)
- pułku artylerii
- kompanii pionierów, kompanii logistycznej i oddziału samolotów rozpoznawczych.
Wtedy płk de Gaulle przedstawił memorandum dotyczące rozwoju broni pancernej. Ale oprócz gen. Billotte nikt nie został przekonany do pomysłów płk. de Gaulle.

Skład organizacyjny dywizji pancernych (Division Cuirassée de Réserve) w dniu 10 maja 1940 r.


1st DCR 2nd DCR 3rd DCR 4th DCR formowana *
1 Heavy tank half-brigade:
- 34 heavy tanks
- 34 heavy tanks
28th BCC (B1bis)
37th BCC (B1bis)
8th BCC (B1bis)
15th BCC (B1bis)
41st BCC (B1bis)
49th BCC (B1bis)
46th BCC (B1bis)
19th BCC + 345th CACC(D2)
1 Light tank half-brigade:
- 45 light tanks
- 45 light tanks
25th BCC (H-39)
26th BCC (H-39)
14th BCC (H-39)
27th BCC (H-39)
42th BCC (H-39)
45th BCC (H-39)
2nd BCC (R-35)
24th BCC (R-35)
Mechanized Chasseurs Batt. 5th BCP 17th BCP 16th BCP 4th BCP (no APCs)
Artillery Regiment:
- 24 105mm howitzers
- BDAC (8 47mm AT guns)
- AA Bie (6 25mm AA guns)
305th RATT (with 36 How)

10th BDAC

309th RATT
10th BDAC
319th RATT 322nd RATT (24 75mm)

* 4 DCR miała zostać utworzona do 1 lipca 1940. 11 maja dowódcą dywizji został płk de Gaulle. Do 15 maja 4 DCR została utworzona z tego co było dostępne na miejscu. Skoro tylko udało się zebrać różne elementy przyszłej dywizji płk de Gaulle wysłał ją bezzwłocznie do walki. Powyższe Ordre de Bataille odnosi się do tego co udało się zebrać w obszarze Laon, Montcornet i Crécy-sur-Serre. Te elementy formowanej dywizji przyjechały między 16 a 18 maja. 4 DCR otrzymała część oddziałów, z których miała być formowana 4 DLM: 10 Pułk Kirasjerów (pułk rozpoznawczy) z wozami AMD P-178 (prawdopodobnie bez amunicji) i szwadron czołgów Somua S-35 z 3 Pułku Kirasjerów (pułk pancerny).

Organizacja DCR na przykładzie 2 Dywizji Pancernej Rezerwy
(kliknij aby powiększyć)

Dywizja pancerna składała się z:
- ciężkiej półbrygady czołgów z 2 batalionami czołgów ciężkich
- lekkiej półbrygady czołgów z 2 batalionami czołgów lekkich
- batalionu piechoty zmechanizowanej
- pułku artylerii
- kompanii motocyklistów (nie sformowano)
- plutonu AMR (nie sformowano)

Batalion czołgów (DCR)
Bataillon de Chars de Combat (BCC):
1) Batalion czołgów (BCC) B-1bis:
- 1 czołg B-1bis dowódcy i 3 czołgi B-1bis zapasowe
- 3 kompanie w każdej 1 czołg dowódcy i 3 plutony czołgów po 3 B-1bis w każdym
2) Batalion czołgów (BCC) Hotchkiss H-39:
- 1 czołg H-39 dowódcy
- 1 kompania rezerwowa, licząca 6 czołgów H-39
- 3 kompanie czołgów, w każdej 1 czołg dowódcy H-39 i 4 plutony czołgów po 3 H-39*
Batalion czołgów miał albo 34 czołgi B-1bis albo 45 czołgów H-39.
* W każdym plutonie czołgów Hotchkiss, dowódca otrzymał czołg z nową wieżą APX-R 1 wyposażoną w działko 37 mm SA38 (kalibru 37 mm i długości 34 kalibrów) zamiast APX-R, wieżyczki wyposażonej w działo 37 mm SA18 pistoletu (kalibru 37 mm i długości 20 kalibrów).

Batalion zmechanizowany (DCR)
Batallion de Chasseurs Portés (BCP):
- 1 pluton Auto Mitrailleuses de Reconnaissance (AMR) z 5 AMR (nigdy niesformowany)
- 1 kompania motocyklistów
1 pluton dowodzenia
4 plutony motocyklistów
Razem: 144 ludzi, 8 LKM, 1 moździerz 60 mm, 54 motocykle z koszami, 6 ciężarówek, 2 samochody osobowe,
- 2 kompanie strzelców
1 pluton dowodzenia
4 plutony liniowe
1 drużyna wsparcia
Razem: 202-212 ludzi, 24 LKM, 1 moździerz 81 mm, 20 transporterów opancerzonych, 3 ciężarówki,
- 1 kompania wsparcia Mitrailleuses et Engins
1 drużyna dowodzenia
2 plutony karabinów maszynowych
1 pluton moździerzy
3 plutony przeciwpancerne
Razem: 8 CKM, 2 moździerze 81 mm, 9 armat przeciwpancernych 25 mm, 9 transporterów opancerzonych, 25 ciężarówek.
Batalion zmechanizowany Chasseurs miał 5 wozów AMR, 64 LKM, 8 CKM, 3 moździerze 60 mm, 2 moździerze 81 mm i 9 armat przeciwpancernych 25 mm, 49 transporterów opancerzonych (dla porównania, regularny batalion piechoty miał 36 LKM, 16 CKM, 3 moździerze 60 mm, 2 moździerze 81 mm i 2 armaty przeciwpancerne 25 mm).

Pułk artylerii (DCR)
Regiment d’Artillerie Tractee Tout Terrain (RATT):
- 1 bateria dowództwa
- 2 dywizjony haubic
- 1 bateria przeciwpancerna
- 1 bateria przeciwlotnicza.
Razem: 24 haubice 105 mm, 8 armat przeciwpancernych 47 mm, 6 armat przeciwlotniczych 25 mm, 14 transporterów półgąsienicowych Citroën P-17, 12 Unic P-107.

Pojazdy pancerne wchodziły także w skład jeszcze jednego typu jednostek. W każdej dywizji zmotoryzowanej znajdował się silny oddział rozpoznawczy (GRDIm). Z braku sprzętu sformowano podczas mobilizacji tylko pięć takich oddziałów. Pozostałe dwa sformowano w 1940 roku.

Dywizyjny oddział rozpoznawczy (GRDIm)
Grupe de Reconnaissance Divionnaire Motorise (Alec voitures blindees)
Dywizjon dalekiego rozpoznania
- drużyna dowodzenia
- 1 szwadron AMD
pluton dowodzenia
4 plutony AMD.
Razem: 115 ludzi, 13 AMD (Panhard 178), 6 samochodów, 3 półciężarówki, 4 ciężarówki, 16 motocykli, 3 motocykle z koszami.
- 1 szwadron motocyklistów
pluton dowodzenia
4 plutony motocyklowe.
Razem: 144 ludzi, 16 LKM, 1 moździerz 60 mm, 2 samochody, 54 motocykle z koszami, 6 ciężarówek.
Dywizjon rozpoznawczy
drużyna dowództwa
- 1 szwadron AMR
4 plutony AMR
Razem: 20 AMR (Panhard-Schneider P-16, H-35, 39),
- 1 szwadron motocykli
pluton dowodzenia
4 plutony motocyklistów
Razem: 144 ludzi, 16 LKM, 1 moździerz 60 mm, 2 samochody osobowe, 54 motocykle z koszami, 6 ciężarówek.
- 1 szwadron wsparcia
2 plutony karabinów maszynowych
2 drużyny armat przeciwpancernych 25 mm
Razem: 8 CKM, 1 moździerz 60 mm, 4 armaty przeciwpancerne 25 mm, 4 AMR ZT2/ZT3, 3 motocykle, 16 motocykli z koszami.
Razem: 42 oficerów, 938 ludzi, 13 AMD Panhard 178, 4 AMR ZT2/ZT3, 32 LKM, 8 CKM, 3 moździerze 60 mm, 41 samochodów, 38 półciężarówek, 41 ciężarówek.
Były to GRDIm – 1, 3, 4, 6, 7.

Zatem w dniu 10 maja 1940 roku francuskie siły pancerne, stacjonujące we Francji, dysponowały trzema dywizjami pancernymi, trzema lekkimi dywizjami zmechanizowanymi, siedmioma dywizjami zmotoryzowanymi oraz pięcioma dywizjami kawalerii. Ponadto, jednostki piechoty były wspierane przez 49 samodzielnych batalionów czołgów. 4 DPanc. powstała w maju. Była ona zbieraniną różnych oddziałów, które nigdy ze sobą wcześniej nie współdziałały. Dlatego organizacyjnie znacznie różniła się od trzech pozostałych jednostek.

Siły szybkie koalicji i Niemiec w dniu 10 maja 1940 r.
Holandia

Wszystkie holenderskie pojazdy opancerzone znajdowały się w szwadronie samochodów pancernych, w którego skład wchodziły:
- samochody pancerne M-36 (Landswerk L-181) – 12 szt.,
- samochody pancerne M-38 (Landswerk L-180) – 14 szt. (w tym dwa dowodzenia),
- samochody pancerne DAF M-39 – 7 szt. (z 12 budowanych 7 było gotowych, ale nie weszło do walki).
Razem – 26 wozów pancernych.

Belgia
W dywizjach piechoty 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 10, 11 znajdowało się po 12 samobieżnych dział przeciwpancernych T-13.
1 Dywizja Strzelców Ardeńskich posiadała 3 czołgi T-15 oraz 48 samobieżnych dział przeciwpancernych T-13.
2 Dywizja Strzelców Ardeńskich posiadała tylko 3 czołgi T-15.
Samodzielne oddziały graniczne dysponowały łącznie 12 samobieżnymi działami przeciwpancernymi T-13.
Kompania wzmocnienia twierdzy Namur posiadała 12 samobieżnych dział przeciwpancernych T-13.
1 Dywizja Kawalerii – 18 czołgów T-15, 18 samobieżnych dział przeciwpancernych T-13.
2 Dywizja Kawalerii – 18 czołgów T-15, 18 samobieżnych dział przeciwpancernych T-13.
Szwadron pancerny korpusu kawalerii posiadał na stanie 8 czołgów Renault ACG.
Armia belgijska posiadała jeszcze stare czołgi Renault FT-17, ale nie użyto ich w czasie walk.
Razem: 8 czołgów Renault ACG, 42 czołgi T-15, 228 samobieżnych dział przeciwpancernych.

Anglia
Jednostki wyposażone w samochody pancerne:
- 12th Royal Lancers – 38 samochodów rozpoznawczych opancerzonych,
- 4th Northumbrian Rifles – 12 samochodów rozpoznawczych Dingo Daimler,
- 3 Air Phantom Mission (RAF) – 6 samochodów pancernych.
Razem: 56 samochodów pancernych w dniu 10 maja 1940.

Jednostki wyposażone w czołgi i tankietki:
- 4th battalion Royal Regiment Tank – 50 czołgów Matylda I, 5 Vickers MkVIb
- 7th battalion Royal Regiment Tank – 27 czołgów Matylda I, 23 Matylda II, 7 Vickers MkVIb
- 13th/18th Hussards (1 Dywizja) – 28 czołgów Vickers MkVIb, 44 tankietki z rusznicami przeciwpancernymi Boys
- 4th/7th rozpoznawczy pułk Dragoon (2 Dywizja) – 28 czołgów Vickers MkVIb, 44 tankietki z rusznicami przeciwpancernymi Boys
- Lothian & Border Horse (48 Dywizja) – 28 czołgów Vickers MkVIb, 44 tankietki z rusznicami przeciwpancernymi Boys
- 15th/19th Hussards (3 Dywizja) – 28 czołgów Vickers MkVIb, 44 tankietki z rusznicami przeciwpancernymi Boys
- Pułk rozpoznawczy Dragoon Innskilling (4 Dywizja) – 28 czołgów Vickers MkVIb, 44 tankietki z rusznicami przeciwpancernymi Boys
- Wschodni Riding Yeomanry (3 Korpus) – 28 czołgów Vickers MkVIb, 44 tankietki z rusznicami przeciwpancernymi Boys
- Fife & Forfar Yeomanry (51 Dywizja Piechoty Górskiej) – 28 czołgów Vickers MkVIb, 44 tankietki z rusznicami przeciwpancernymi Boys
Razem 304 czołgi i 56 samochodów pancernych, w tym:
Matylda I: 77
Matylda II: 23
Vickers MkVIb: 208
Tankietki z rusznicami przeciwpancernymi Boys: 308.

Od 17 maja zaczęły przybywać do Francji oddziały 1 Dywizji Pancernej w składzie:
2 Brygada Pancerna
2nd Guards Dragoon (Bays Queen)
9th Royal Lancers Queen
10th Lancers Prince of Wales
3 Brygada Pancerna
3rd battalion Royal Regiment Tank
5th battalion Royal Regiment Tank
Ilość czołgów w dywizji według typów:
Vickers MkVIb: 134
Crusaider MkI (A9): 24
Crusaider MkII (A10): 31
Crusaider MkIII (A13): 95
Razem: 284 czołgów.

Francja
10 maja siły szybkie składały się z:
- 5 lekkich dywizji kawalerii (Divisions Légeres de Cavalerie),
- 3 lekkich dywizji zmechanizowanych (Divisions Légeres Mécaniques),
- 3 korpuśnych oddziałów rozpoznawczych (Groupes de Reconnaissance de d’Armée Corps),
- 7 dywizyjnych oddziałów rozpoznawczych (Groupes de Reconnaissance de d’Infanterie Division), z tego 5 wyposażonych w samochody pancerne,
- 3 dywizji pancernych (Division Cuirassée de Réserve), dodatkowo jedna w trakcie formowania.

1e DLC, 1e RAM: 13 Hotchkiss H-35, 12 Panhard 178 (+ 1 radiowy samochód + 2 samochody rezerwy), 5e RDP: 23 AMR33/AMR35 ZT1
2e DLC, 2e RAM: 13 Hotchkiss H-35, 12 Panhard 178 (+ 1 radiowy samochód + 2 samochody rezerwy), 3e RDP: 23 AMR33/AMR35 ZT1
3e DLC, 3e RAM: 13 Hotchkiss H-35, 12 Panhard 178 (+ 1 radiowy samochód + 2 samochody rezerwy), 2e RDP: 23 AMR33/AMR35 ZT1
4e DLC, 4e RAM: 13 Hotchkiss H-35, 12 Panhard 178 (+ 1 radiowy samochód + 2 samochody rezerwy), 14e RDP: 23 AMR33/AMR35 ZT1
5e DLC, 5e RAM: 13 Hotchkiss H-35, 12 Panhard 178 (+ 1 radiowy samochód + 2 samochody rezerwy), 15e RDP: 23 AMR33/AMR35 ZT1

1 DLM: 174 czołgów (+ 16 zapasowych) w 1 BLM • 4 RC (43 + 4 Hotchkiss H-35 i 44 + 4 Somua S-35) • 18 RD (43 + 4 Hotchkiss H-35 i 44 + 4 Somua S-35), 107 samochodów opancerzonych w 2 BLM • 6 RC: 40 Panhard 178 (+ 1 radiowy samochód + 2 samochody rezerwy) • 4 RDP: 67 AMR33/AMR35 ZT1 (+ 2 czołgi rezerwy)

2 DLM: 174 czołgów (+ 16 zapasowych) w 3 BLM • 13 RD (43 + 4 Hotchkiss H-35 i 44 + 4 Somua S-35) • 29 RD (43 + 4 Hotchkiss H-35 i 44 + 4 Somua S-35), 107 samochodów opancerzonych w 4 BLM • 8 RC: 40 Panhard 178 (+ 1 radiowy samochód + 2 samochody rezerwy) • 1 RDP: 67 AMR33/AMR35 ZT1 (+ 2 czołgi rezerwy)

3 DLM: 174 czołgów (+ 16 zapasowych) w 5 BLM • 1 RC (43 + 4 Hotchkiss H-39 i 44 + 4 Somua S-35) • 2 RC (43 + 4 Hotchkiss H-39 i 44 + 4 Somua S-35), 107 czołgów/samochodów opancerzonych w 6 BLM • 12e RC: 40 Panhard 178 (+ 1 radiowy samochód + 2 samochody rezerwy) • 11 RDP: 22 Hotchkiss H-35 i 47 Hotchkiss H-39

1 DCR: 62 + 1 czołg dowódcy = 63 Renault B-1bis (+ 6 zapasowych) • 28 BCC: 31 + 3 Renault B-1bis • 37 BCC: 31 + 3 Renault B-1bis, 80 Hotchkiss H-39 (+ 10 zapasowych) • 25 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 • 26 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39, doszły w czasie walk 3 RC: 80 Hotchkiss H-39 (+ 10 zapasowych) • 25 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 • 26 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39

2 DCR: 62 + 1 czołg dowódcy = 63 Renault B-1bis (+ 6 zapasowych) • 8 BCC: 31 + 3 Renault B-1bis • 15 BCC: 31 + 3 Renault B-1bis, 80 Hotchkiss H-39 (+ 10 zapasowych) • 14 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 • 27 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39, doszły w czasie walk 80 Hotchkiss H-39 (+ 10 zapasowych) • 14 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 • 27 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39

3 DCR: 62 Renault B-1bis (+ 6 zapasowych) • 41 BCC: 31 + 3 Renault B-1bis • 49 BCC: 31 + 3 Renault B-1bis, 62 Renault B-1bis (+ 6 zapasowych) • 42 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 • 45 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39, doszły w czasie walk 62 Renault B-1bis (+ 6 zapasowych) • 42 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 • 45 BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39

4e DCR: 49 Renault B-1bis (+ 3 zapasowe) i 19 Renault D-2 • 46 BCC: 31 + 3 Renault B-1bis • 47 BCC: 18 Renault B-1bis, weszły dodatkowo: • 19e BCC: 40 + 5 Renault D-2, 80 Renault R-35 (+ 10 zapasowych), 39 Somua S-35, 40 Hotchkiss H-39 • 2 BCC: 40 + 5 Renault R-35/39 • 24 BCC: 40 + 5 Renault R-35/39, weszły w czasie walk: 80 Renault R-35 (+ 10 zapasowych), 39 Somua S-35, 40 Hotchkiss H-39 • 2 BCC: 40 + 5 Renault R-35/39 • 24 BCC: 40 + 5 Renault R-35/39 • 3e RC: 39 Somua S-35 + 40 Hotchkiss H-39

Organizacja batalionów czołgów
Batalion czołgów Renault B-1bis
Kompania czołgów Renault B-1bis:
Dowódcy kompanii: 1 x B-1bis
1 pluton (sekcja): 3 x B-1bis
2 pluton (sekcja): 3 x B-1bis
3 pluton (sekcja): 3 x B-1bis = 10 czołgów
Dla całego batalionu:
3 kompanie = 30 czołgów
+ 1 czołg dowódcy batalionu = 31 czołgów
+ 3 zapasowe = 34 czołgów B-1bis w batalionie.
Batalion czołgów Renault R-35
Kompania czołgów Renault R-35:
Dowódcy kompanii: 1 x R-35
1 pluton (sekcja): 3 x R-35
2 pluton (sekcja): 3 x R-35
3 pluton (sekcja): 3 x R-35
4 pluton (sekcja): 3 x R-35 = 13 czołgów
Dla całego batalionu:
3 kompanie = 39 czołgów
+ 1 czołg dowódcy batalionu = 40 czołgów
+ 5 zapasowych w rezerwie = 45 czołgów.

Dywizyjne oddziały rozpoznawcze
1e GRDI (5e DIM): 13 Panhard 178 i 12 Citroën-Kégresse P-16
2e GRDI (9e DIM): 13 Panhard 178 i 13 Hotchkiss H-39
3e GRDI (12e DIM): 13 Panhard 178 i 12 Citroën-Kégresse P-16
4e GRDI (15e DIM): 13 Laffly 50 i 12 Citroën-Kégresse P-16
5e GRDI (25e DIM): 13 Panhard 178 i 13 Hotchkiss H-35
6e GRDI (3e DIM): 13 Panhard 178 i 12 Citroën-Kégresse P-16 i 4 AMR35 ZT3
7e GRDI (1e DIM): 13 Panhard 178, 12 Citroën-Kégresse P-16 i 4 AMR35 ZT3
(32e GRDI (43e DI): 5 Panhard 178)

Bataliony czołgów
13e BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-35
14e BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 (2e DCR)
25e BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 (1e DCR)
26e BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 (1e DCR)
27e BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 (2e DCR)
38e BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-35
42e BCC: 30 Hotchkiss H-39 (3e DCR)
45e BCC: 40 + 5 Hotchkiss H-39 (3e DCR)
342e CACC: 15 Hotchkiss H-39 (w Norwegii)
1/42e CACC: 15 Hotchkiss H-35
1e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
2e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39 (4e DCR)
3e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
5e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
6e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
9e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
10e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
12e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
16e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
17e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
20e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
21e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
22e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
23e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
24e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39 (4e DCR)
32e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
34e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
35e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
39e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
43e BCC: 40 + 5 Renault R-35/39
62e BCC: 30 Renault R-35 i 15 Renault FT-17 (Maroko)
63e BCC: 40 + 5 Renault R-35 (Lewant)
68e BCC: 40 + 10 Renault R-35 (Lewant)
61e BCC: 45 Renault D-1
65e BCC: 45 Renault D-1
67e BCC: 45 Renault D-1
4e BCC: 40 + 5 FCM 36
7e BCC: 40 + 5 FCM 36
11e BCC: 42 Renault FT-17m/c
18e BCC: 63 Renault FT-17m/c
29e BCC: 63 Renault FT-17m/c
30e BCC: 63 Renault FT-17m/c
31e BCC: 63 Renault FT-17m/c
33e BCC: 63 Renault FT-17m/c
62e BCC: 30 Renault R-35 i 15 FT-17 (Maroko) – te ostatnie wymienione na Renault R-35
64e BCC: 45 Renault FT-17 (Tunezja, pochodzi z Algierii) – następnie Renault R-35
66e BCC: 45 Renault FT-17 (Maroko) – następnie Renault R-35
kolonialny BCC: 63 Renault FT-17m/c
343e CACC: 21 Renault FT-17m/c
344e CACC: 21 Renault FT-17m/c
51e BCC: 8 2C FCM

Broń pancerna w armii francuskiej została rozdzielona między armie w następujący sposób:
1 Armia: 2 lekkie dywizje zmechanizowane, 3 dywizje zmotoryzowane, 4 bataliony czołgów – 755 czołgów,
2 Armia: 2 lekkie dywizje kawalerii, 3 bataliony czołgów – 159 czołgów,
3 Armia: 1 lekka dywizja kawalerii, 7 batalionów czołgów – 324 czołgi,
4 Armia: 3 bataliony czołgów – 153 czołgi,
5 Armia: 6 batalionów czołgów – 288 czołgów,
7 Armia: 1 lekka dywizja zmechanizowana, 2 dywizje zmotoryzowane, 2 bataliony czołgów – 350 czołgów,
8 Armia: 4 bataliony czołgów – 216 czołgów,
9 Armia: 2 dywizje zmotoryzowane, 2 lekkie dywizje kawalerii, 3 bataliony czołgów – 189 czołgów,
Rezerwa: 3 dywizje pancerne rezerwy, 2 bataliony czołgów, 5 kompanii czołgów – 854 czołgi.

Liczba czołgów francuskich w dniu 10 maja 1940 r.
• Hotchkiss H-35: 328
• Hotchkiss H-39: 474
• Renault R-35/39: 900
• FCM 36: 90
• Somua S-35: 264
• Renault D-2: 45
• Renault B-1bis: 206
Nowoczesne czołgi: 2307
• Renault FT-17: 462 (przestarzały)
• 2C FCM: 8 (przestarzały)
Przestarzałe czołgi: 470
Razem: (2777) 2307

Liczba francuskich wozów pancernych w dniu 10 maja 1940 r.
Panhard 178: 223
AMR 33/AMR 35 ZT1: 259 (w tym około 150 AMR35 ZT1)
AMR 35 ZT2: 10
AMR 35 ZT3: 10
Laffly 50AM: 13
Citroën-Kégresse P-16 Mle1929: 60
Razem wozów pancernych: 575.

Niemcy
Niemiecka dywizja pancerna średnio posiadała:
- 12 500 ludzi,
- 223 do 315 czołgów,
- 56 wozów pancernych, w tym 20 uzbrojonych w armaty 20 mm,
- (?) moździerzy 81 mm,
- 51 armat przeciwpancernych 37 mm,
- 24 armaty przeciwlotnicze 20 mm i 37 mm,
- 9 dział przeciwlotniczych 88 mm,
- 24 armaty piechoty 75 mm,
- 8 haubic piechoty 150 mm,
- 24 haubice 105 mm,
- 12 dział 150 mm.
XV KPanc.
5 DPanc. – 97 Pz I, 120 Pz II, 52 Pz III, 32 Pz IV, 26 PzBef
7 DPanc. – 34 Pz I, 68 Pz II, 91 Pz 38 (t), 24 Pz IV, 8 PzBef 38t
XIX KPanc.
1 DPanc. – 52 Pz I, 98 Pz II, 58 Pz III, 40 Pz IV, 8 PzBef
2 DPanc. – 45 Pz I, 115 Pz II, 58 Pz III, 32 Pz IV, 16 PzBef
10 DPanc. – 44 Pz I, 113 Pz II, 58 Pz III, 32 Pz IV, 18 PzBef
XLI KPanc.
6 DPanc. – 60 Pz II, 118 Pz 35 (t), 31 Pz IV, 14 PzBef 35t
8 DPanc. – 58 Pz II, 116 Pz 38 (t), 23 Pz IV, 15 PzBef 38t
XVI KPanc.
3 DPanc. – 117 Pz I, 129 Pz II, 42 Pz III, 26 Pz IV, 27 PzBef
4 DPanc. – 135 Pz I, 105 Pz II, 40 Pz III, 24 Pz IV, 10 PzBef
XXIV KPanc.
9 DPanc. – 30 Pz I, 54 Pz II, 41 Pz III, 16 Pz IV, 12 PzBef

Liczba niemieckich czołgów, samobieżnych dział i wozów pancernych w dniu 10 maja 1940 r.
PzKpfw I – 1077, w tym w linii 643
PzKpfw II – 1092, w tym w linii 880
PzKpfw 35 (t) – 143, w tym w linii 118
PzKpfw 38 (t) – 238, w tym w linii 207
PzKpfw IV/B/C/D – 290, w tym w linii 281
PzBef – 244, w tym w linii 148
Razem czołgów w linii – 2277
Panzerjäger I – 117
Sturmgeschütz III – 24
Razem: 2811 czołgi i działa samobieżne oraz 1252 wozów opancerzonych (340 uzbrojonych w armaty 20 mm).

Autor: Jacek Domański

Opublikowano 20.10.2007 r.

Poprawiony: wtorek, 28 października 2014 08:13