Fińskie wojska pancerne 1917-1944

  • Drukuj

1917 – XI.1939
Od 1809 do 1917 r. Finlandia była częścią Imperium Rosyjskiego jako Wielkie Księstwo Finlandii. W 1917 roku doszło do zamachu stanu, dokonanego przez bolszewików z Centralnej Rady Robotniczej, utworzonej przez fińskich socjaldemokratów, którzy przygotowywali się także do przewrotu zbrojnego. 13 listopada ogłoszono strajk generalny i powołano Gwardię Czerwoną, która przystąpiła do zbrojnej walki z przeciwnikami. Sytuacja została opanowana po tygodniu. 6 grudnia, na pierwszym posiedzeniu Senatu, proklamowano niepodległość Finlandii.

Gwardia Czerwona od jednostek rosyjskich otrzymała spore zapasy uzbrojenia na wyposażenie 50 tys. żołnierzy, a także instruktorów. Druga strona rozpoczęła wówczas tworzenie oddziałów samoobrony i 28 stycznia 1918 roku przystąpiono do otwartej konfrontacji. Gwardia Czerwona na swoim uzbrojeniu posiadała jeden pociąg pancerny. Oddziały rosyjskie tworzące Armię Zachodnią Finlandii miały na stanie dwa pociągi pancerne. Ofensywa wojsk samoobrony zmusiła Rosjan do wycofywania się. W kwietniu oddziały fińskie zostały wsparte korpusem niemieckim pod dowództwem gen. von Goltza.

Dalsze walki doprowadziły do wyparcia wojsk rosyjskich z Finlandii. Finowie zdobyli dwa pociągi pancerne i cztery samochody pancerne Armstrong-Whitworth-FIAT. W grudniu 1918 roku w Estonii został zdobyty przez pułk ochotniczy „Pohan Pojat” samochód pancerny typu Peerlees. Po walkach został on odholowany i naprawiony, a w kwietniu 1919 roku przekazany Estończykom. Po I wojnie światowej, w konsekwencji traktatu granicznego pomiędzy Finlandią a RFSRR, granica fińsko-sowiecka przebiegała zgodnie z tradycyjną (od 1812) wschodnią granicą Wielkiego Księstwa Finlandii i obejmowała wyłącznie fińskie tereny etniczne.

30 czerwca 1919 Minister Obrony gen. mjr Rudolf Walden wydaje rozkaz nakazujący utworzenie Pułku Czołgów. Pułk Hyökkäysvaunurykmentin został sformowany oficjalnie 15 lipca 1919 roku. Pierwszym dowódcą został mjr Harry Uno Alfthan. Etat pułku wyniósł 179 oficerów i żołnierzy. Siedzibą nowej jednostki była wyspa Santahaminaa, niedaleko Helsinek. Do nowo tworzonego pułku zakupiono 14 czołgów Renault, uzbrojonych w armatę kalibru 37 mm i 18 czołgów wyposażonych w karabin 8 mm oraz 6 ciągników typu Lahti. Wraz z czołgami Francuzi wysłali do Finlandii grupę specjalistów, mających pomóc Finom w organizacji jednostki nowego typu. Na prośbę Francji, Finowie zgodzili się wysłać dwa czołgi do walczącej Estonii. Po zakończeniu działań czołgi wróciły do Finlandii, a ponieważ były znacznie zużyte, Francuzi obiecali przysłać dwa nowe. Po tej misji opracowano użycie jednostek pancernych, a także nowy typ szkolenia (strzelców, kierowców i mechaników). 3 września 1921 roku H.V.R. przeniesiono do nowej siedziby w Hämeelin, gdzie zorganizowano poligon do ćwiczeń. Nowym dowódcą został płk Aarne Sihvo, który walnie przyczynił się do rozwoju wojsk pancernych. W 1923 roku opublikował on książkę „Lekki czołg piechoty w boju”. Przygotował też regulaminy szkoleniowe, gdzie postulował m.in. wsparcie czołgów piechotą wyposażoną w samochody. W 1936 opublikował książkę „Wojska pancerne i ich zastosowanie”.

W 1925 roku, ze względu na zły stan techniczny, wyłączonych ze służby zostało kilka czołgów i 1 stycznia Pułk został przemianowany na Batalion. W 1928-29 roku w Finlandii na ćwiczeniach przebywali płk Oswald Lutz, płk Wilhelm Rittervon Thoma i mjr Heinz Guderian, którzy przekazali swoje cenne uwagi. Ze względu na ograniczenia finansowe, w 1927 roku Batalion przemianowano na Kompanię. W 1933 roku Ministerstwo Obrony zakupiło od Brytyjczyków trzy czołgi: tankietkę Vickers-Carden-Llyod Mk. VI , czołg lekki Vickers-Carden-Llyod Model 1933 i czołg Vickers-Armstrong 6 Ton Tank Alternative B z działem kalibru 47 mm. Po próbnych testach podpisano umowę na zakup 32 czołgów Vickers Armstrong. Jednak Brytyjczycy sporo spóźniali się z dostarczeniem zamówień i czołgi przybywały z rocznym opóźnieniem.

W tym samym czasie podjęto działania w celu wyposażenia Brygad Kawalerii w samochody pancerne. W 1936 roku zakupiono w Szwecji pojazd typu Landsverk 182, który uzbrojono w karabin maszynowy L-35/36 kalibru 13,2 mm i dwa mniejsze L-33/36 kalibru 7,62 mm. I tak, 1 stycznia 1938 roku utworzony został Samodzielny Szwadron Pancerny, przypisany do BKaw. W 1937 roku wszystkie czołgi Renault FT Modele 17 oddano do generalnego remontu, gdzie otrzymały na uzbrojenie karabiny maszynowe.

XI.1939 – 15.III.1940 (Wojna Zimowa)
Po niemieckiej i radzieckiej agresji na Polskę, w zawartym w Moskwie 28 września 1939 r. pakcie o granicach i przyjaźni III Rzesza i ZSRR dokonały wytyczenia granicy na terytorium Rzeczypospolitej i ostatecznego podziału stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej. Bezzwłocznie po podpisaniu paktu ZSRR zwrócił się do Litwy, Łotwy i Estonii z żądaniem zawarcia umów przewidujących wprowadzenie Armii Czerwonej na terytorium trzech państw bałtyckich i utworzenie na ich terytorium radzieckich baz wojskowych. Wobec przytłaczającej przewagi Armii Czerwonej kraje bałtyckie przyjęły ultymatywne warunki ZSRR, zawierając na przełomie września i października 1939 żądane układy. Analogiczne żądania zostały wysunięte przez rząd ZSRR wobec Finlandii.

12 października 1939 ZSRR wystąpił z ostatecznym żądaniem przesunięcia granicy fińsko-radzieckiej o 25 km na północny-zachód od istniejącej linii granicznej – czyli cesji przez Finlandię swego terytorium wraz z fortyfikacjami Linii Mannerheima. Żądano także wydzierżawienia półwyspu Hanko dla ZSRR na 30 lat w celu utworzenia tam bazy dla marynarki radzieckiej. W zamian „zaoferowano” dwa razy większy obszar Karelii (słabo rozwiniętej i zaludnionej tajgi). ZSRR żądał również demontażu fortyfikacji Linii Mannerheima.

Rząd fiński, w przeciwieństwie do rządów krajów bałtyckich, odmówił spełnienia radzieckiego ultimatum. 26 listopada artyleria Armii Czerwonej ostrzelała Mainilę – rosyjską wioskę, następnie rząd ZSRR ogłosił, że to artyleria fińska dokonała tego wrogiego aktu, w wyniku czego życie straciło wielu żołnierzy radzieckich. ZSRR domagał się od Finów przeprosin za incydent i odsunięcia oddziałów wojskowych od granicy o 20-25 km na zachód (czyli opuszczenia fortyfikacji). Finowie zaprzeczyli całkowicie, jakoby ponosili jakąkolwiek odpowiedzialność za wydarzenia w Mainili i odrzucili żądania. Odmowa została potraktowana przez Stalina jako pretekst do wypowiedzenia paktu o nieagresji z Finlandią.

Tymczasem modernizacja czołgów Vickers-Armstrong przebiegała bardzo powoli i tylko 10 czołgów przezbrojono w działa typu Bofors o kalibrze 37 mm. Do służby przywrócono także wycofane czołgi Renault FT Modele 17. Utworzono 4 kompanie pancerne (1-4). Z pojazdów zmobilizowanych utworzono dwie kompanie, które wysłano na Przesmyk Karelski do wsparcia własnej piechoty, gdyż nie prezentowały one dużej wartości bojowej. Naprzeciw tej niewielkiej siły Sowieci wystawili do boju cztery armie, dysponujące ośmioma brygadami pancernymi i jednostkami samodzielnymi. Dodatkowo, w każdej dywizji strzeleckiej przewidziano kompanię czołgów. Szacunkowo na Finlandię napadło: 27 dywizji piechoty, 8 brygad pancernych, w sile 600 000 ludzi, ponad 1200 czołgów i 800 samolotów. W marcu 1940 na froncie znajdowało się już 60 dywizji piechoty i 2 nowe brygady pancerne. Finlandii broniło: 8 dywizji piechoty, brygada kawalerii i 6 brygad granicznych w sile 130 000 ludzi, 60 czołgów i 145 samolotów. Wszystko wskazywało na to, że kampania zakończy się bardzo szybko zwycięstwem agresorów. Już pierwsze dni ofensywy zweryfikowały te poglądy. Radzieckie dowództwo nie było zdolne do prowadzenia wojny. Żołnierze nie mieli właściwego wyposażenia, nie byli wyszkoleni. Dowództwo nie potrafiło skoordynować działań różnych rodzajów wojsk. Już pierwszego dnia dywizje Armii Czerwonej pogubiły się i pomieszały swoje szeregi. Działania prowadzone były w trudnych warunkach: temperatura w grudniu spadła do -40 stopni, przez co nie mogły latać samoloty, większość czołgów nie mogła zostać uruchomiona, ciężarówki były bezużyteczne, ponadto obszar zalesiony nie sprzyjał atakom grup czołgów. Falowe ataki zatrzymywały się na fińskiej obronie pod celnym ogniem artylerii.

Spośród wykorzystywanego sprzętu, po stronie fińskiej bardzo skutecznym środkiem zwalczania broni pancernej były wówczas działa Boforsa. Na początku 1939 roku licencjonowaną produkcję armat tego typu podjęła Państwowa Wytwórnia Artylerii w Tampella, jednak do wybuchu wojny zbudowano zaledwie 51 dział kalibru 37 mm. Armaty te doskonale spisywały się w walce z radzieckimi czołgami. Przebijały pancerz T-28 z 300 metrów. Szkolenie artylerzystów przebiegało w Hämeerlinie. W sierpniu utworzono Kompanię Szkolną Artylerii Przeciwpancernej. W dalszej kolejności 1 i 4 Batalion Jegrów.

Podczas wojny Finowie zdobyli spore ilości radzieckiego sprzętu:
- 27 grudnia pięć nowych batalionów fińskich okrąża 163 Dywizję Strzelców i niszczy ją w ciągu trzech dni, zdobywając 27 dział, 11 wozów pancernych i 150 ciężarówek wraz z amunicją i sprzętem dla piechoty. Następnie atakują 44 Dywizję Zmechanizowaną, która utknęła na leśnej drodze i ze względu na głęboki śnieg nie jest w stanie użyć ciężkiej broni i czołgów.
- W trakcie walk pod Summą, 23 grudnia odparto kolejny atak Sowietów, jednak dwa T-28 przedarły się przez obronę, ale pozostawione samym sobie stały się łatwym łupem.
- W styczniu rząd fiński otrzymał zapytanie od kilku państw w sprawie możliwości zakupu sprawnego zdobycznego sprzętu radzieckiego.
- 26 lutego 1940 roku doszło do jedynego starcia czołgów fińskich i radzieckich. Po przygotowaniu artyleryjskim fińskie czołgi ruszyły do boju zaraz po piechocie, jednak silny ostrzał ze strony czołgów i dział przeciwnika zmusił Finów do odwrotu. Stracono 7 czołgów, a jeden został ciężko uszkodzony.
- Pod koniec lutego radziecka 18 Dywizja Strzelecka została całkowicie rozbita przez wojska fińskie.

Koniec walk nastąpił dopiero 13 marca 1940 roku. Dzień wcześniej, 12 marca został podpisany układ pokojowy pomiędzy Finlandią a ZSRR. Granica fińsko-radziecka została przesunięta o 150 km od Leningradu. Na terytorium Związku Radzieckiego znalazł się Przesmyk Karelski, miasto Wyborg, Zatoka Wyborska i wszystkie wybrzeża Jeziora Ładoga. ZSRR udało się także wydzierżawić półwysep Hanko nad Zatoką Fińską. Jednak dzięki temu pokojowi Finlandia zachowała swoją niepodległość, co jak historia wkrótce pokaże, uda się niewielu spośród państw będących w radzieckiej strefie wpływów. Ceną była utrata ponad 10% terytorium.

Wojna przyniosła zdobycz w postaci ponad 350 czołgów (głównie BT). Jednak w większości nie zostały one przyjęte do służby przez Finów ze względu na brak taboru do ewakuacji czołgów, przez co zostały one przejęte przez Sowietów. Zdobyto także 329 sztuk samochodów ciężarowych. Do uzbrojenia armii weszły 34 czołgi T-26 (różnych modeli), 2 czołgi T-28, 29 czołgów rozpoznawczych T-37, 13 T-38, a także 2 czołgi chemiczne OT-26, 4 OT-130, 62 ciągniki artyleryjskie T-20 i 21 samochodów pancernych (różnego typu).

Straty poniesione w czasie trwania Wojny Zimowej to: po stronie fińskiej: 23 tysiące żołnierzy, 38 czołgów i 100 samolotów, zaś po stronie radzieckiej: 264 tysiące żołnierzy (według źródeł rosyjskich z 1993 roku), ok. 700 samolotów i 1600-3500 (różnice w źródłach) czołgów.

Rozbudowa wojsk pancernych
Zdobyte czołgi T-26 wcielono do 1 i 2 kompanii czołgów. Czołgi Vickers-Armstrong pozostały w 3 kompanii. Z pojazdów chemicznych wymontowano zbiorniki na mieszanki łatwopalne i uzbrojono je w karabiny maszynowe, po czym skierowano do służby. W trakcie wojny zdemontowano także działa z czołgów T-26, samochodów pancernych o kalibrze 45 mm, których nie dało się już uruchomić, i zamontowano je na czołgach Vickers-Armstrong.

W zakładach A.Ahlström Oy w Varkaus, które w 1939 przemianowano na Centralne Zakłady Naprawcze, przebudowywano zdobyczne czołgi. Głównie nadawano im nowy kształt wieży, montując nowe przyrządy celownicze i radiostacje. Przebudowano tak czołgi T-26, T-37 i T-38, przyznając im odpowiednio nowe oznaczenia: T-26E, T-37A i T-38M2. Później zostały one wysłane do Hameeliny, do centrum szkolenia wojsk pancernych.

Po klęsce Francji ociepliły się kontakty z Niemcami, którzy podczas Wojny Zimowej zachowali neutralność. Wobec planów ataku na Związek Radziecki Niemcy szukali sojuszników, z kolei Finlandia w obawie przed dalszymi roszczeniami Sowietów znalazła jedynego sojusznika, na jakiego wówczas mogła liczyć.

W 1940 do kompanii pancernej dołączono dywizjon artylerii ppanc. 29 października Pnas.P (batalion pancerny) zostaje przydzielona do Jääkäriprikaati (jest to zalążek przyszłej dywizji zmechanizowanej). Dowództwo objął płk E.R. Lagus. W 1941 dowódcą został ppłk Sven Björkman.

18 czerwca ogłoszono mobilizację 1 JPr. 26 czerwca znajdowały się tam jednostki:
- 1.JPr.E (sztab brygady)
- JP2 – 2 Bat.
- JP3 – 3 Bat.
- JP4 – 4 Bat.
- Tyk.K/1.JPr.
- Pans.JP
- 1./Ps.P
- 2/Ps.P
- 3/Ps.P
- Rask.Pans.K (pluton czołgów ciężkich)
- Lh.Pans.J (pluton miotaczy ognia)
- Kev.Psto 11.

Mobilizowano także plutony zwiadowcze (Panz.AutoJ):
- 2. Pans.AutoJ sformowano z żołnierzy Pans.P, wyposażono w trzy samochody pancerne BA-20M i skierowano do 2 DP.
- 5. Pans.AutoJ posiadał 3 samochody pancerne BA-10. Skierowano go do grupy operacyjnej (Gr.O). W październiku 1941 r. skierowano do niego czołgi amfibijne T-37/T-38.
- 7. Pans.AutoJ sformowano 19 czerwca. Dysponował trzema samochodami pancernymi BA-10. Przez pierwsze tygodnie wojny ze Związkiem Radzieckim służył w Kev.Os.15 (15 Batalion Cyklistów) przy sztabie VII KA. W sierpniu załogi skierowano do Pn.P. 20 czerwca utworzono 12 Pluton Lekkich Czołgów, który na wyposażeniu miał trzy czołgi T-37/T-38. Pluton skierowano do 6 DP.
- 4. Pans.AutoJ wyposażono w 3 samochody pancerne. W lipcu posiadał tylko jeden sprawny samochód. 15 lipca został przemianowany na Samodzielny Pluton Pancerny (Er.PansJ).
- 1. Pans.AutoJ, wyposażony w 3 samochody pancerne. Skierowano go do 10 DP, później do VI KA.

Wojna ze Związkiem Radzieckim 1941-1944 i dalsza rozbudowa wojsk pancernych
25 czerwca 1941 roku, 4 dni po wypowiedzeniu wojny ZSRR przez Niemcy, Finlandia przystępuje do konfliktu po stronie III Rzeszy. Pierwsze granicę radziecko-fińską przekroczyły oddziały 1.JR, jednak nie chcąc zbyt pochopnie wprowadzać całych sił pancernych Finowie rozdzielili swoje czołgi i w początkowym okresie wojny, ze względu na gęste lasy, prawie w ogóle ich nie używali. Na nieprzyjacielu zdobywano jednak kolejny sprzęt i tworzono z niego specjalne oddziały pancerne. Oddziały współdziałały z piechotą, rzadko zdarzało się, aby same podejmowały rajdy pancerne na tyły wroga. Finowie starali się wykorzystać warunki terenowe do stworzenia przewagi, co często im się udawało. W październiku wojska fińskie po raz pierwszy zetknęły się z nowym rodzajem czołgów w armii radzieckiej T-34 i KW-1. Za zdobyty czołg T-34 szeregowy Lauri Heino został odznaczony Krzyżem Mannerheima.

Po zakończeniu pierwszych działań zbrojnych w 1941 r. nastąpiła przerwa operacyjna. Finowie wzbogacili się o pięć czołgów T-28, cztery BT-5, cztery BT-7 i jeden T-34, które to pojazdy weszły w skład Kompanii Czołgów Ciężkich. Ostatnim etapem wojny w 1941 roku było opanowanie miasta Poventsa. JP2, JP3, JP4, PS.P i Kev.Psto.11 z kilkoma oddziałami z II KA utworzyły 3 grupy bojowe i rozpoczęły atak. W ciężkich warunkach (temperatura dochodziła do -30 stopni) Finom udało się opanować miasto. 7 grudnia temperatura spadła do -40 stopni. 9 grudnia Sowieci odcięli Finów. Ze względu na złe warunki pogodowe nie można było wycofać czołgów z miasta. Szczęśliwie dla Finów okrążenie udało się przerwać.

10 lutego 1942 roku utworzono brygadę pancerną, która składała się z kompanii sztabowej, dwóch batalionów czołgów (I./Ps.P i II./Ps.P – każdy batalion posiadał 2 kompanie), baterii samobieżnej art. p-lot. (PS.It.Ttri) i kompanii szkolnej (Ps.Korj.K). Etat dla kompanii wynosił 11-15 czołgów, z wyjątkiem kompanii szkolnej. Na wiosnę 1942 roku wycofano z pierwszej linii czołgi BT-5 i BT-7. Zastąpiły je przebudowane T-26. 14 maja po ponad roku od podpisania umowy ze Szwedami do jednostki przeciwlotniczej dotarły pojazdy Anti II. Zanim to jednak nastąpiło, zostały one przebudowane w zakładach VTT w Jyväskylä, gdzie wyposażono je w działa przeciwlotnicze Bofors kalibru 40 mm. Przebudowywano też kolejne czołgi T-26, OT-130 i OT-133, uzbrajając je w działa kalibru 45 mm, wymontowywane ze zniszczonych czołgów radzieckich.

Rozbudowywano bataliony i artylerię. 15 czerwca w skład brygady wszedł 14 Dywizjon Art. Ciężkiej (Rask.Psto.14) i 6 Batalion Łączności (VP 6). Później w jej skład weszły jeszcze: kompania szpitalna, transportowa, warsztaty naprawcze itp. 30 czerwca 1942 brygadę przekształcono w Dywizję Pancerną (PS.D), której dowódcą został gen. mjr Ruben Lagus. Przez cały 1942 rok trwała rozbudowa dywizji. Planowano utworzyć dywizjon dział samobieżnych, jednak brakowało sprzętu, dlatego też zdecydowano się wykorzystać czołgi BT-7 i na ich podwoziu zbudować działo samobieżne. W połowie 1942 wysłano 18 takich czołgów do przebudowy w Lokomo Oy w Varkaus i Jyväskylä, gdzie zamontowano im brytyjską haubicę wz. 1914 kalibru 114 mm. Pojazdy otrzymały oznaczenie BT-42. Po pierwszych testach i mimo nienajlepszych opinii zostały przyjęte na stan. 15 lutego utworzono Batalion Dział Samobieżnych (Ryn.Tyk.P). Składał się on z dwóch kompanii i sztabu. Niestety, pojazdy te często się psuły i były prawie nieprzydatne do celów, do których zostały skonstruowane, dlatego też po zakupie od Niemców dział szturmowych StuG 40 z BT-42 utworzono Samodzielną Kompanię Szturmową.

W rozbudowie sił pancernych przeszkadzała Finom jakość sprzętu. Większość czołgów stanowiły już przestarzałe, modernizowane czołgi T-26. Jedynymi wartościowymi czołgami, które mogły z powodzeniem walczyć z czołgami Armii Czerwonej, było siedem zdobycznych T-28, które potem zostały zmodernizowane, cztery T-34 i dwa KW-1. W jednostkach brakowało też wyszkolonych żołnierzy, ale z pomocą przyszedł sojusznik. Po rozmowach dotyczących zakupu sprzętu i szkolenia żołnierzy z Niemcami do Szkoły Podoficerów Wojsk Szybkich w Warszawie skierowano grupę fińskich oficerów. W 1943 podpisano kontrakt z firmą J.Veltejns Waffen und Munition na 45 dział szturmowych StuG 40. Pierwsza dostawa przybyła 10 lipca, a ostatnia 3 września. 29 sierpnia stworzono Batalion Dział Szturmowych. (Ryn.Tyk.P), w którym znajdowały się trzy kompanie oraz sztab. W Niemczech pokazano załogom i oficerom, którzy przechodzili szkolenie, produkcję dział StuG 40, nowe czołgi Tiger oraz Panther, a także zdobyczne czołgi radzieckie.

Stan sprzętu w dywizji na dzień 17 czerwca 1944 roku przedstawiał się w następujący sposób:
Samochody pancerne – 20
Czołgi T-28 – 6
Czołgi T-26 – 98
Czołgi T-50 – 1
Czołgi T-34 – 2
Czołgi KW-1 – 1
Czołgi T-38 – 4
Haubice samobieżne BT-42 – 14
Działa szturmowe StuG 40 – 29
Działa p-lot. Anti II – 6
Ciągniki artyleryjskie T-20 – 18.

Siła ta, jak na rok 1944, nie była wystarczająca, dlatego też powołano zespół, który miał określić, w jaki sprzęt zaopatrzyć dywizję, aby spełniała wymagania, jakie będą przed nią stały w trakcie dalszych walk. Zespół stwierdził, że w miejsce czołgów T-26 powinny pojawić się czołgi T-34, aby móc się równać z dywizjami radzieckimi lub, że należy zakupić od Niemców 100 Panther lub dział szturmowych. Dodatkowo potrzebnych było 200 samochodów i ciężarówek, a także 100 transporterów. Niemcy rozumieli potrzeby Finów, ale ze względu na prowadzone przez nich rozmowy pokojowe Hitler zakazał handlu i anulował wszystkie umowy podpisane z tym krajem.

Koniec działań Dywizji Pancernej w 1944 r.
W czerwcu Armia Czerwona rozpoczęła kolejną ofensywę, która doprowadziła do rozbicia wojsk fińskich. Główny kierunek natarcia przypadł na Przesmyk Karelski. Nacierała 23 i 21 Armia, która miała na stanie około 700 czołgów. Finowie mogli im przeciwstawić 94 czołgi, 22 działa szturmowe i 14 samobieżnych haubic, zgromadzone w Dywizji Pancernej. 14 czerwca w miejscowości Kuuterselkä doszło do potyczki z radziecką 72 DStrz., wspieraną przez 60 czołgów. W zagrożonym rejonie pojawiły się skierowane tam Ryn.Tyk.P oraz JP2 i JP4. Mimo dzielnej postawy Finów i początkowych sukcesów w postaci wycofania się czołgów radzieckich, ataki czołgów Armii Czerwonej zmusiły ich do wycofania się przy czym ponieśli oni straty, których w szybkim czasie nie mogli uzupełnić. 20 czerwca rozpoczęła się bitwa o Viipuri, gdzie mimo dzielnej obrony przez BT-42 miasto zostało zdobyte. Stracono siedem pojazdów, ale dzięki poświeceniu załóg można było sprawnie wycofać żołnierzy z miasta. 21 czerwca gen. mjr Lagus ześrodkował dywizję w Rautakorven-Rapattilan. W trakcie walk od 10 do 20 czerwca stracono 316 zabitych, było także 800 rannych.
Straty w sprzęcie spowodowały, że na stanie pozostało:
60 czołgów T-26
1 czołg T-50
3 czołgi T-34
1 czołg KW-1
3 czołgi T-28
6 haubic BT-42
17 dział szturmowych StuG 40.

W trakcie walk zdobyto:
2 czołgi T-34/76
7 czołgów T-34/85.

Ofensywa wojsk radzieckich spowodowała cofniecie zakazu handlu z Finami przez Hitlera. Postanowiono wspomóc Finów, wysyłając kontyngent wojskowy składający się ze 122 DP oraz 303 StuG.Brig wraz z jednostkami lotniczymi. Po podpisaniu 26 czerwca protokołu Ryti-Ribbentrop do Finlandii zaczęły płynąć niemieckie dostawy sprzętu. Były to zdobyczne T-34, a także PzKpfw IV Ausf. J i działa szturmowe StuG 40 Ausf. G. Natarcie Armii Czerwonej trwało dalej. 25 czerwca na kolejną linię obrony uderzyły dalsze czołgi. Dobrze obsadzone pozycje obronne pozwoliły Finom na odparcie następnych ataków czerwonoarmistów z własnymi minimalnymi stratami. Celne strzały z T-34 i StuG 40 niszczyły kolejne T-34/85 i ISU-152 (których kilka zostało zdobytych), a nawet IS-2. W sierpniu do Finlandii dostarczono z Niemiec 29 dział szturmowych i 15 czołgów PzKpfw IV Ausf J.

Kolejna radziecka ofensywa przytłoczyła swoim rozmiarem. W ciągu miesiąca rząd Finlandii podjął z ZSRR rozmowy pokojowe i 25 sierpnia doszło do podpisania porozumienia. Jednym z jego punktów było pozbycie się ze swoich granic wszystkich jednostek niemieckich. Oficjalnie jednak Finowie nie wypowiedzieli wojny III Rzeszy. Do pierwszych starć doszło 20 września, a wszystkie działania tzw. wojny lapońskiej zakończyły się 5 grudnia. Po 5 grudnia Dywizja Pancerna została zreorganizowana i przeszła na tzw. pokojowy etat sił obronnych.

Bibliografia
D. Jędrzejewski, Z. Lalak, Sojusznicy Panzerwaffe cz. 1, Warszawa 1998
J. Piekałkiewicz, Wojna pancerna 1939-1945, Warszawa 2001
Encyklopedia II wojny światowej cz. 2
Forum Feldgrau, gdzie z fińskich źródeł podawanych przez użytkowników forum sprawdzałem z jednym z nich poprawność nazw i organizację jednostek. Niestety forum zostało przeniesione, a tematy zniknęły.

Autor: Sebastian Gąstoł

Opublikowano 13.08.2009 r.

Poprawiony: wtorek, 28 października 2014 08:13