Rosyjskie siły zbrojne za panowania Piotra I

  • PDF
  • Drukuj
  • Email

Informacje o książce
Autor: Paweł Krokosz
Wydawca: Arcana
Rok wydania: 2009
Stron: 427
Wymiary: 24,5 x 17 cm
Oprawa: twarda
ISBN: 978-83-60940-17-4

Recenzja
„Praca przybliża proces modernizacji rosyjskich sił zbrojnych zainicjowany przez Piotra I jeszcze w XVII w. i trwający aż do chwili jego śmierci w 1725 r.” – czytamy na okładce książki. Pod hasłem modernizacji sił zbrojnych za Piotra I należy rozumieć głębokie zreformowanie armii carskiej, która z nieudolnej machiny wojskowej zamieniła się w nowoczesną strukturę wojskową, zdolną pokonać wydawałoby się niezwyciężonych Szwedów. W rzeczywistości książka jest obszernym i bardzo szczegółowym studium organizacji armii Piotra I, przedstawionym na tle działań militarnych Wielkiej Wojny Północnej.

Paweł Krokosz – historyk i absolwent UJ – przygotował solidne dzieło, które musi znaleźć miejsce na półce każdego czytelnika zainteresowanego dziejami militarnymi Wielkiej Wojny Północnej i wojskowością rosyjską. Praca, jak na naukowe dzieło przystało, ma bogatą bazę naukową w postaci licznych przypisów, głównie – co nie może dziwić – pozycji rosyjskojęzycznych, rzecz jasna od źródeł poczynając, a na szczegółowych opracowaniach kończąc. Książka zawiera dziesiątki tabel, które znakomicie uzupełniają tekst wiodący. Tabele są prawdziwą skarbnicą wiadomości. Podają składy, liczebności, dowódców poszczególnych jednostek (pułków), stawki żołdu itp.

W ponad 400-stronicowej książce, podzielonej na sześć rozdziałów, zawarta została bogata faktografia poszczególnych zagadnień związanych z wojskowością rosyjską końca XVII wieku i początku XVIII.

Pierwsze trzy rozdziały mają klasyczny podział na główne rodzaje sił zbrojnych – piechotę, kawalerię i artylerię. Na kilkudziesięciu stronach poszczególnych rozdziałów, w sposób rzeczowy i drobiazgowy, przedstawiona jest struktura armii, organizacja, funkcjonowanie itd. trzech rodzajów sił zbrojnych. Szerzej lub krócej poruszone zostały chyba wszystkie zagadnienia związane z organizacją i funkcjonowaniem piechoty, kawalerii oraz artylerii. Aby nie być gołosłownym można powiedzieć, że autorowi nie umknął nawet taki wydawałoby się mało znaczący fakt jak służba medyczna w armii (apteki pułkowe i szpitale polowe). Ciekawe są zwłaszcza zestawienia tabelaryczne pułków piechoty i kawalerii w poszczególnych okresach. Szczególną uwagę poświęcił autor oczywiście pułkom piechoty gwardii – Preobrażeńskiemu i Siemionowskiemu. Interesujące są także zestawienia jednostek piechoty wysłanych pod Narwę (1700), tym bardziej, że bitwa ta – w odróżnieniu od Połtawy – w literaturze polskiej jest zupełnie nieznana. Na przykład z tabeli 2: „Dywizja generała A. Gołowina wysłana pod Narwę w 1700 r.” dowiadujemy się, że pułk Preobrażeński liczył 53 oficerów i 2151 szeregowych (razem 2204), a pułk Siemionowski 19 oficerów i 1570 szeregowych (1589). Notabene były to najlepsze jednostki carskie pod Narwą.

Rozdział czwarty zatytułowany jest „Ustawodawstwo wojskowe”. W rozdziale poświęconym ustawodawstwu mamy przegląd najważniejszych aktów prawnych i regulacji dotyczących taktyki i funkcjonowania armii jako całości. W 1716 r. wszedł w życie akt prawny pod nazwą „Ustawy wojskowej”, który uporządkowywał dotychczasowe rosyjskie ustawodawstwo wojskowe.

Rozdział piąty – „Ludzie reformy” – poświęcony został kadrom oficerskim. Omówione zostały krótko losy „wojskowych nauczycieli” cara – Franciszka Leforta i Patryka Gordona oraz panteonu głównych dowódców: Borysa Szeremietiewa, Nikity Repnina, Aleksandra Mienszykowa czy Jakuba Bruce’a.

Ostatni – szósty rozdział – daje nam przegląd najważniejszych wydarzeń militarnych Wielkiej Wojny Północnej z punktu widzenia armii rosyjskiej. Możemy obserwować jak upokorzona pod Narwą armia carska modernizuje się i odgrywa coraz większą rolę na polach bitew wojny 1700-1721 r. Oczywiście punktem zwrotnym jest klęska Szwedów pod Połtawą w 1709 r. Omówione zostały wszystkie starcia, w których brała udział armia carska. Opisy są niezwykle interesujące, gdyż skupiają się wyłącznie na liczebności wojsk, taktyce i przebiegu starć – dlatego, mimo że stosunkowo krótkie, niosą znaczną porcję poznawczą dla pasjonatów wojskowości. Przykładowo, możemy się dowiedzieć, że wytyczne carskie z 1704 r. (ekspedycja na silnie umocniony Wyborg) przewidywały w razie napotkania przeciwnika w polu następującą taktykę ogniową: 2 szeregi klęczą, 2 stoją, a podczas ataku kawalerii należy strzelać z pozycji leżącej. „Car kładł nacisk – czytamy (s. 329) – aby ewentualne starcie z wrogiem rozstrzygnęła bezpośrednia walka na bagnety lub inną białą broń”. Tak na marginesie, wspomniana wyprawa pod Wyborg zakończyła się niepowodzeniem.

Książka nie jest tania, ale biorąc pod uwagę objętość, a przede wszystkim zawartość, godna jest tej ceny. Jako praca naukowa gwarantuje nie tylko solidny poziom merytoryczny, ale także wysokiej jakości wydanie – korekta językowa nie budzi zastrzeżeń, wygodny dla Czytelnika jest indeks osób. Oczywiście pracę zamyka bogata bibliografia, w której osobno zawarte zostały prace rosyjskojęzyczne, cytowane w książce zapisem cyrylicznym. Książkę uzupełniają czarno-białe ilustracje.

Wydawnictwo Arcana zaserwowało nam więc solidnie wydaną i dobrze opracowaną pozycję, godną polecenia.

Autor: Marcin Gawęda

Opublikowano 01.12.2010 r.

Poprawiony: środa, 29 grudnia 2010 21:36