XV Pola Chwały – diorama bitwy pod Chocimiem (1621)

Podobnie jak poprzednie edycje PÓL CHWAŁY, tak i ta miała swój temat wiodący. Tym razem była nim bitwa pod Chocimiem 1621 roku, której czterechsetną rocznicę właśnie obchodzimy. By pokazać ją uczestnikom imprezy i publiczności, zaprezentowano jej dioramę, w oparciu o figurki w skali 15 mm do systemu Ogniem i mieczem. Skalę elementów terenowych dostosowano do figurek. Bitwę przybliżał także wyświetlany podczas konwentu film „Chocim 1621”, pochodzący z kanału You Tube „Na bitewnym szlaku”, oraz prezentowana obok dioramy gra planszowa „Chocim. Potęga husarii”, wydana niedawno przez stowarzyszenie Pospolite Ruszenie Szlachty Ziemi Krakowskiej, a także mała wystawa zawierająca „20 rad dla udających się pod Chocim”, na podstawie źródła z epoki. Z kolei w niedzielę na hipodromie można było obejrzeć pokaz rekonstrukcyjny husarii (w sobotę odbył się trening).

Dioramę przygotował Klub Gier Historycznych, działający w Muzeum Miejskim „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej, prowadzony przez Jarosława Krajniewskiego, który koordynował całe przedsięwzięcie. Swój wkład wniosło wielu wargamerów z całej Polski, którzy udostępnili posiadane przez siebie figurki. Makiety są dziełem Roberta Kozłowskiego. Szańce zrobione zostały dokładnie na podstawie podręcznika Józefa Naronowicza-Narońskiego „Budownictwo wojenne”. Jedynie ogólna skala elementów terenowych dopasowana jest do figurek systemu Ogniem i mieczem, natomiast starano się zachować oryginalne proporcje między częściami składowymi fortyfikacji (wały, fosy, parapety i inne). Drugim źródłem, z którego korzystano przy odtwarzaniu umocnień, jest plan Chocimia z 1621 roku. Do makiety wybrany został fragment umocnień pozwalający pokazać miejsce i moment szarży husarii 7.IX.1621. Widać ciąg szańców obejmujący m.in. dwa bastiony i dwie półokrągłe basteje, a także dwie reduty artyleryjskie i „bramę” w szańcach, przez którą wychodziła z obozu polska jazda. Basteje, reduty oraz brama powstały specjalnie na potrzeby PÓL CHWAŁY. Reduty stworzono w oparciu o rysunki Naronowicza-Narońskiego, na planie Chocimia wyglądają nieco inaczej. Twórcy dioramy musieli też pójść na pewne kompromisy jeśli chodzi o oddanie taboru kozackiego. Historycznie wozy były okopane, ale w systemie Ogniem i mieczem nie ma takich modeli. Ponadto w tym ostatnim wozy ukazywane są jako ciągnięte przez konie. Ostatecznie ustawiono same wozy z dyszlami schowanymi pod sąsiednie wozy.

Późnym wieczorem w sobotę w oparciu o dioramę przeprowadzono rozgrywkę, w której wzięli udział liczni uczestnicy odbywającego się w zamkowych podziemiach turnieju Ogniem i mieczem (rozgrywka ruszyła na dobre po zakończeniu turnieju). Wtedy też uzupełniono skład wojsk o dodatkowe figurki. Dotyczy to zwłaszcza wojsk Rzeczypospolitej, których skrajne prawe skrzydło początkowo było nieobsadzone. Nie stanowiło to jakiejś istotnej wady prezentacji, chociaż co bardziej spostrzegawczy widzowie mogli zauważyć w ciągu dnia niewielkie braki w obsadzie umocnień w obozie armii Rzeczypospolitej. Wspominam o tym, bo swoje zdjęcia robiłem koło południa, kiedy jeszcze nie wszystkie umocnienia były obsadzone. Zdjęcia z wieczora mogą trochę od nich odbiegać. Mimo tych uwag, jestem przekonany, że diorama i wieczorna rozgrywka spełniły swoją rolę, zapewniając dobrą wizualizację bitwy. Przy czym wszystkie wspomniane w relacji elementy (diorama, film, gra planszowa, wystawa, pokaz rekonstruktorów) świetnie się uzupełniały. Trudno przecenić ich walory edukacyjne, co zresztą widać na niektórych zdjęciach zamieszczonych wcześniej w części relacji poświęconej grom bitewnym. Czterechsetna rocznica bitwy pod Chocimiem została więc uczczona na POLACH CHWAŁY godnie, tak jak na to zasługuje.

Diorama bitwy pod Chocimiem 1621 w sobotnie popołudnie. Po lewej wojska Imperium Osmańskiego, w tym Tatarzy. Po prawej armia Rzeczypospolitej wspierana przez Kozaków rejestrowych, których obóz otoczony taborem zajmuje lewe skrzydło wojsk Rzeczypospolitej. Brakuje jeszcze nieznacznej części polskich oddziałów na prawym skrzydle (dotarły wieczorem), ale zdecydowana większość stoi na pozycjach, co pozwala wyrobić sobie obraz bitwy.