Informacje o książce
Autor: Jerzy Wyrozumski
Wydawca: Universitas
Seria: Władcy polscy
Rok wydania: 1997 (I wyd.), 2006 (II wyd.)
Stron: 142
Wymiary: 20,5 x 14 x 1,2 cm
Oprawa: miękka
ISBN: 83-242-0617-5

Recenzja
Biografia Jadwigi Andegaweńskiej, o czym wspomina autor w przedmowie, została opracowana z uwagi na obchody 600-lecia kilku wydarzeń, z którymi nieodzownie łączy się jej postać. Chodzi tutaj o jubileusz utworzenia wydziału teologicznego w Akademii Krakowskiej, a także sfinansowania przez Jadwigę bursy dla studentów litewskich w Pradze oraz wielką reorganizację Almae Matris, na którą królowa przeznaczyła swe klejnoty. Nie bez znaczenia pozostawała także spodziewana wtedy kanonizacja władczyni Polski.

Profesor Jerzy Wyrozumski jest historykiem zajmującym się przede wszystkim dziejami polskiego średniowiecza. W swoich pracach porusza zagadnienia gospodarczo-społeczne i ustrojowe. Ponadto w kręgu jego zainteresowań są także ruchy społeczno-religijne w Europie oraz dzieje Krakowa. Wśród wydanych przez niego dzieł jest między innymi podręcznikowa Historia Polski do 1505, a także Kazimierz Wielki – biografia ostatniego króla Piasta.

Treść książki została podzielona na cztery rozdziały: Europa środkowo-wschodnia w czasach królowej Jadwigi, O królewską spuściznę Piastów, Życie i dzieło królowej Jadwigi oraz Świadek epoki. Horyzont polityczny Jana z Czarnkowa, które tak naprawdę były tworzone jako odrębne artykuły, o czym wspomina Jerzy Wyrozumski w przedmowie. Autor podczas pisania korzystał z różnej literatury i pozycji źródłowych. Na szczególne wymienienie zasługuje tutaj, co zresztą może sugerować jeden z rozdziałów, Kronika Jana z Czarnkowa. Należy wspomnieć, że jest ona uważana przez wielu historyków za dzieło antyandegaweńskie, mimo to jest jednocześnie jedynym źródłem z pierwszej ręki opisującym okres po śmierci Kazimierza Wielkiego do momentu, gdy Andegawenka sięgnęła po polską koronę. Kolejną podstawową pozycją, o której także należy wspomnieć, są Roczniki Jana Długosza, z których Jerzy Wyrozumski czerpał informacje dla okresu panowania Jadwigi w Polsce.

Pierwsze dwa rozdziały omawianej tutaj publikacji traktują o wieloaspektowym i dość skomplikowanym procesie, jakim była zmiana dynastii panującej w Królestwie Polskim. Autor opisuje działania jeszcze za życia ostatniego króla Piasta, które miały na celu uregulowanie dalszej sukcesji tronu w Polsce. Dowiadujemy się dzięki temu jak tron polski osiągnął przedstawiciel Andegawenów – Ludwik Węgierski, który był ojcem Jadwigi. Ponadto ważne informacje padają na temat kontrkandydatów Ludwika do tronu, a także stosunku polskich możnych do każdego z pretendentów. Podobne informacje czytelnik uzyskuje przy okazji intronizacji Jadwigi. W kolejnym rozdziale Życie i dzieło królowej Jadwigi, autor omawia już zasadnicze rządy bohaterki książki, skupiając się głównie na początkowym ich okresie. Najważniejszym wydarzeniem jest tutaj unia polsko-litewska i małżeństwo Jadwigi z Jagiełłą, a Wyrozumski poświęca tym faktom sporo miejsca. Ostatnie kilkanaście stron tego rozdziału to dalsze lata panowania Jadwigi. Ostatni rozdział opowiada o Janku z Czarnkowa i jego dziele – Kronice. Wyrozumski skupił się tutaj na analizie faktów opisywanych przez polskiego kronikarza, a także na przedstawieniu jego oceny różnych postaci.

Oceniając niniejszą książkę muszę na początku stwierdzić kilka rzeczy. Najważniejszą kwestią i jednocześnie największym zarzutem jest to, że nie jest to dla mnie wcale biografia królowej Jadwigi… Niestety, ale dwa rozdziały opisujące okoliczności dojścia do władzy Andegawenów w Polsce (i tylko bardziej przy okazji Jadwigi) i całkowicie odrębny rozdział o Janku z Czarnkowa i jego dziele tak naprawdę niewiele mają wspólnego z życiem Jadwigi. Wymienione rozdziały zajmują ponad połowę książki i w moim odczuciu wydają się być wciśnięte na siłę. Oczywiście pierwsze dwa rozdziały stanowiłyby dobre wprowadzenie, gdyby nie ich duża objętość. Pojedynczy zaś rozdział Życie i dzieło królowej Jadwigi jest z kolei zbyt krótki w stosunku do tych wprowadzających (zajmuje porównywalną liczbę stron). Rzuca się więc w oczy złe dobranie objętościowe rozdziałów. Wracając do tekstu poświęconego już stricte Jadwidze to otrzymujemy tutaj trochę informacji, jednak brak w tym miejscu jakichś kilku dodatkowych wątków i interpretacji, o które autor mógłby się pokusić bazując na źródłach i to bez jakiegokolwiek gdybania czy też nadinterpretacji. Pewne braki informacyjne są oczywiście zrozumiałe ze względu na przejęcie steru rządów przez Jagiełłę już po ślubie z Jadwigą, a także fakt, że historiografia nie była u schyłku XIV wieku tak rozwinięta jak w późniejszym czasie. Niestety brakuje także wątków z życia prywatnego królowej Polski. Rozdział o Janku z Czarnkowa w zasadzie należałoby traktować jako swego rodzaju uzupełnienie, niekoniecznie zresztą potrzebne. Mimo tych dość poważnych zarzutów książkę czyta się dość dobrze. Wyraźny jest bogaty warsztat i doświadczenie autora w pisaniu prac naukowych. Dużym plusem jest na pewno baza bibliograficzna, z której skorzystał Jerzy Wyrozumski, zawierająca prócz wspomnianych dzieł Janka z Czarnkowa i Długosza, także akta, dokumenty i kodeksy z epoki oraz dość sporą liczbę opracowań bardziej współczesnych.

Jeśli chodzi o ocenę dzieła pod względem wydania, to jest ono solidne. Edycja tekstu została przeprowadzona ze starannością, nie natrafiłem na żadne błędy merytoryczne ani literowe. Pomimo, że książka liczy niecałe 150 stron, to została wydana w nieco grubszej i sztywniejszej miękkiej oprawie, niż to z reguły bywa. Niestety brakuje w omawianej pozycji ilustracji. Można było się chociaż pokusić o dołączenie mapy Polski z okresu panowania Jadwigi.

Podsumowując moją recenzję muszę niestety stwierdzić, że należałoby raczej usunąć pierwszy człon z tytułu, odnoszący się do królowej Jadwigi, a zostawić drugi – Między epoką piastowską i jagiellońską, ponieważ jest on bardziej trafny. Osobom szukającym informacji i chętnym do zdobycia wiedzy o Jadwidze Andegaweńskiej polecę przeczytanie jedynie trzeciego rozdziału, a nawet poszukanie bardziej trafnej biografii królowej. Książkę tę polecam za to zdecydowanie zainteresowanym tematem zmiany dynastii panującej w Polsce z piastowskiej na andegaweńską i towarzyszącym temu zjawisku wydarzeniom.

Autor: Andrzej „Leyas” Zyśko

Opublikowano 15.10.2014 r.

Poprawiony: sobota, 21 marca 2015 15:40