Informacje o książce
Autor: Juliusz Kulesza
Wydawca: Erica
Rok wydania: 2014
Stron: 159
Wymiary: 20,5 x 14 x 1,5 cm
Oprawa: twarda
ISBN: 978-83-64185-63-2, 978-83-64308-00-0

Recenzja
Na temat życia codziennego w okupowanej podczas ostatniej wojny Polsce (a szczególnie w jej stolicy) zostało wydanych wiele publikacji. Jednak omawiana tutaj książka Juliusza Kuleszy pozwala czytelnikowi na dość oryginalne i inne spojrzenie na tamte czasy. Publikacja została bowiem napisana z perspektywy zarówno zawodnika, jak i kibica interesującego się piłką nożną. Co ważne, podtytuł książki sugeruje, że autor skupił się tylko na futbolu w stolicy Polski, to jednak tak naprawdę niekiedy wybiega poza jej granice. Istotną zaletą książki jest także sporo uwagi poświęconej Powstaniu Warszawskiemu, czego tytuł w zasadzie nie sugeruje.

Krótko na temat autora dzieła. Juliusz Kulesza urodził się w 1928 roku w Warszawie. W latach wojny był zawodnikiem juniorów żoliborskiego zespołu AKS. Z tego czasu pozostało mu wiele wspomnień i pamiątek. W szczególności śledził w tym czasie zmagania drużyn seniorów, zarówno tych lepszych, jak i tych słabszych. Należy wspomnieć, że w 2012 roku ukazała się książka Kuleszy pod tytułem Podziemny futbol 1939-1944. Nie jest to więc pierwsza publikacja autora o tej tematyce.

Zasadnicza treść książki składa się z około 130 stron i zawiera 3 główne rozdziały oraz biogramy wybranych osób wymienionych w treści. We wstępie autor opisał od kogo pozyskał informacje ustne i jakie źródła wykorzystał podczas pisania swojego dzieła. Pierwszy rozdział został podporządkowany piłce nożnej w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Jeśli chodzi o tę dyscyplinę w naszym kraju, autor skupia tutaj uwagę zarówno na szczeblu międzynarodowym, jak i krajowym. Wtedy też tak naprawdę rodziła się popularność piłki nożnej w Polsce – debiut reprezentacji miał miejsce w 1921 roku. Rozdział kończy się na ostatnich dniach sierpnia, w przededniu agresji hitlerowskich Niemiec na Polskę. Stanowi on więc doskonałe wprowadzenie do dalszej części książki.

Kolejny rozdział skupia się na futbolu warszawskim w okupowanej stolicy. Juliusz Kulesza opisuje wydarzenia, które miały miejsce w czasie okupacji aż do końca lipca 1944 roku. Zawody oraz drużyny sportowe zostały zakazane przez Hansa Franka rozporządzeniem z 23 lipca 1940 roku. Od tej pory zarówno zawodnicy rozgrywający mecze jak i publiczność, która się gromadziła, aby je oglądać, narażali się stale na niebezpieczeństwo ze strony okupanta. Autor opisuje rozgrywki konspiracyjnej „ligi warszawskiej”. Kres przychodzi wraz z wybuchem Powstania Warszawskiego. Najobszerniejszy rozdział został zadedykowany futbolowi żoliborskiemu, co prezentuje trzeci rozdział. Juliusz Kulesza opisuje historię Żoliborza oraz skupia się przede wszystkim na drużynach wywodzących się z tej dzielnicy Warszawy. W tej części prezentuje też bardzo interesujące zapiski anonimowej żoliborzanki, które dotyczą rozgrywek piłkarskich w 1942 roku. Dodatkowym atutem pamiętnika jest fakt, że bohaterka opisała także różne inne wydarzenia z historii okupowanej Warszawy (np. pierwsze sowieckie naloty na stolicę, łapanki prowadzone przez Niemców). Jeśli chodzi o same mecze, to wiele z nich autor widział na własne oczy. W ten sposób relacja anonimowej mieszkanki Żoliborza mogła być przez niego uzupełniona.

Jeśli chodzi o układ książki, wydaje się on zasadny i mimo dużych różnic objętościowych poszczególnych rozdziałów tylko w ten sposób możliwy do zrealizowania. Publikację czyta się bardzo dobrze, ponieważ jest przystępnie napisana. W treści znajdziemy bardzo dużo fotografii czarno-białych z okresu wojny, głównie z boisk piłkarskich. Większość z nich pochodzi z Muzeum Powstania Warszawskiego, niektóre zaś od samego Juliusza Kuleszy lub jego znajomych-bohaterów. Autor przedstawia wiele ciekawych wątków, anegdot oraz zdarzenia, których był świadkiem, bądź też o nich usłyszał. Ponadto dodatkowe wiadomości o różnych postaciach, miejscach i wydarzeniach zamieszczono w szarych ramkach umieszczonych w tekście. Na koniec autor prezentuje sylwetki poszczególnych bohaterów, o których pisał wcześniej. Faktem rzucającym się w oczy jest to, że niemal każdy z nich wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Część zginęła, pozostali przeżyli, ale ich los po wojnie przybrał różne ścieżki. Niektórzy wyjechali za granicę, reszta pozostała w kraju. Ostatnie strony prezentują wykaz osób i skrótów oraz źródła pisane. Tych ostatnich nie jest wiele, jednak jeśli chodzi o tak specyficzną tematykę, to i tak wydaje się ich dość dużo.

Podsumowując moją recenzję muszę przyznać, że książkę czyta się bardzo dobrze i szybko. Daje się wyczuć, że autor postarał się, aby czytelnik czytając jego dzieło ani trochę się nie nudził. Dzięki temu mamy w tekście wiele smaczków w postaci różnych interesujących wydarzeń oraz anegdot, o których istnieniu zresztą już wcześniej wspominałem. Zakazane gole określiłbym jako książkę o tematyce w pewien sposób „egzotycznej”. Nie miałem okazji zapoznać się do tej pory z tematem dotyczącym polskiej piłki nożnej w czasie wojny. Książkę polecam więc osobom interesującym się przede wszystkim piłką nożną, a także ogólnie sportem. Jednak ze względu na wiele informacji o Powstaniu Warszawskim mogę także polecić tę publikację zainteresowanym samym Powstaniem.

Autor: Andrzej Zyśko

Opublikowano 20.09.2014 r.

Poprawiony: sobota, 14 grudnia 2019 08:47