Informacje o książce
Autor: Richard Rhodes
Tłumaczenie: Maciej Urbański
Wydawca: Bellona
Seria: Brunatna Seria – Narodziny Zła
Rok wydania: 2007
Stron: 464
Wymiary: 24 x 17 x 3,7 cm
Oprawa: miękka
ISBN: 987-83-11-10788-5

Recenzja
Literatura dotycząca II wojny światowej bogata jest w wiele różnych opracowań dotyczących wszelkiej maści oddziałów, jednostek, poszczególnych okrętów i dowódców. Sporo tych dzieł dotyczy oddziałów niemieckiej Waffen SS, stawianej na wzór do naśladowania dla jednostek elitarnych, stanowiącej także przestrogę dla dzisiejszych jednostek wojskowych, czym mogą się stać w rękach nieodpowiednich ludzi, owładniętych ideologią. Mało jest za to opracowań dotyczących siostrzanych jednostek Waffen SS tzw. Einsatzgruppen, jednostek powołanych docelowo do zwalczania oddziałów partyzanckich, lecz które nigdy się z nimi nie spotkały. Jednostki te, składające się z byłych policjantów, żandarmów, żołnierzy Waffen SS i członków Freikorpsów, zostały przeznaczone do przeprowadzenia i usprawnienia „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”.

Książka Richarda Rhodesa „Mistrzowie śmierci. Einsatzgruppen” przedstawia nam ewolucję walki rasowej, prowadzonej przez te jednostki, jednocześnie zestawiając ją z bardzo ciekawą tezą profesora kryminologii Looniego Arthensa na temat brutalizacji jednostki. Pokazuje nam przepis na to, jak państwo może stworzyć ludzi gotowych zabijać innych, w imię ideologii, państwa i fuhrera, którzy po wszystkim będą się tłumaczyć, że „dostali rozkaz” i tłumaczenie to będą uważali za wystarczające, by zwolnić ich z odpowiedzialności za masowe morderstwa dwóch milionów Żydów, Polaków, Rosjan, Ukraińców oraz Białorusinów.

Autor przedstawia 4-etapową podróż jednostki od: 1 – doświadczenia brutalności, 2 – wojowniczości, 3 – aktów przemocy, po 4 – napastliwość (brutalność złośliwa). Pokazuje czytelnikowi podróż jaką pokonywała każda jednostka na tej 4-etapowej trasie, posługując się życiorysami Hitlera, Himmlera oraz głównych dowódców Einsatzgruppen i Einsatzkommando, przedstawia zarazem ich ludzkie odruchy, gdy państwo za szybko wymusza zmiany w ich działaniu, pokazuje że te „maszyny do zabijania” były ludźmi, ale nie pozwala zapomnieć czytelnikowi, co ci ludzie zrobili, nie pozostawiając wątpliwości czy byli winni. Książka nie wybiela, lecz przestrzega przed tym jak może działać rozmazywanie odpowiedzialności za zbrodnie, indoktrynacja ideowa, źle rozumiany darwinizm i szowinistyczny egoizm, prowadzące ludzi na skraj piekła.

Książka dokładnie, ale w stylu raczej amerykańskim, dokumentuje zbrodnie tych jednostek, traktując nieraz wybiórczo zdarzenia, jednak wiele w niej relacji z pierwszej ręki, wspomnień i elementów biografii. Widać sporą ilość pracy, włożoną przez autora, aby stworzyć książkę opisującą bardzo ciężkie dla czytelnika zdarzenia, ale nieodstraszającą go od czytania i nauczenia się czegoś z historii XX wieku. Wątek naukowy płynnie przeplata się z opowiadaną historią, nie razi zbytnio naukowym słownictwem i nie zmusza do sięgania do słownika, ale czasami widać że autor na rzecz płynności upraszcza pewne twierdzenia. Dodatkowym minusem dla polskiego czytelnika może być to, że autor prawie pomija działalność Einsatzgruppen na terenach Polski zachodniej, skupiając się na terenach wschodnich, pomijając kilka ważnych wydawałoby się akcji tych jednostek, jak na przykład AB Aktion, skierowaną przeciw polskiej inteligencji. Ogólnie istnieje sporo rozbieżności pomiędzy szczegółowym opisem działań jednostek w latach 1941-1944, a tylko niewielkimi wzmiankami o działalności przed czerwcem 1941 r. Nie przeszkadza mi to jednak uznać tej książki za odpowiedni pomnik dla tych dwóch milionów ofiar, które zginęły z rąk Einsatzgruppen, ponieważ nie tylko przypomina nam o ich historii, ale przede wszystkim pozwala na wyciągnięcie wniosków, które, miejmy nadzieję, pozwolą na uniknięcie podobnych zdarzeń w przyszłości.

Autor: Kot

Opublikowano 11.06.2009 r.